de

del

Foto:

Ts'íib yéetel oochel: Ap
K'iintsil

Nanacamilpa, Tlaxcala
Miércoles 27 ti' julio, 2016

U kaajnáalo’ob Nanacamilpa, Tlaxcala, tu kanaj u k’a’abéetkunso’ob kóokay tia’al u ts’aatáanta’al nukuch che’o’ob je’el bix pino’ob yéetel abeto’ob, tu bak’pachil u Noj Kaajil México.

Kóokayo’obe’ ku sáasilkunsiko’ob u yéek’joch’e’enil áak’ab ichil u ka’analil nukuch che’ob yéetel k’íiwiko’ob je’el bix Piedra Canteada, p’aatal kex 75 kilometro’ob tu lak’inil le noj kaajo’.

U kaajil Piedra Canteada, tu lu’umil Tlaxcalae’, ku meyajta’al tumen junmúuchkabil kajnáalo’ob tu kaxantajo’ob bix je’el u páajtal u meyajo’ob tia’al u jóok’olo’ob táanil yéetel kóokay.

Máan ya’abach ja’abo’obe’, ku ch’a’akal ya’abach che’ob tia’al u chan yantal taak’in ti’ kaaj tumen ma’ xan táan u bo’otal u meyajo’ob je’el bix unaje’. Ba’ale’, tia’al u ja’abil 1990, Genta Rueda López, tu jo’olbesaj jejeláas ba’alo’ob tia’al u meyajta’al k’áax yo’olal le máaxo’ob ku k’uchulo’ob xíinximbal ti’ le kaajo’.

Xan uchik u bin u líik’il le meyajo’. Ba’ale’ tia’al u ja’abail 2011, kajnáalo’obe’ tu yilajo’ob tia’al u winalilo’ob junio yéetel agostoe’ ku jóok’ol ya’abach kóokayo’ob ku jats’utstal tu yich ti’ le máaxo’ob ku bino’ob xíimbal te’elo’, tumen ma’ suuk u yila’alo’obi’. Ts’o’okole’, ti’ tuláakal yóok’ol kaabe’, yaan u sajbe’entsil u ch’éejel 2 mil u p’éel u jejeláasil kóokay yo’olal u seten ch’a’akal che’ yéetel u nuuktal kaajo’ob.

Ts’o’ok máan jo’op’éel ja’abo’ob káajak u bin ma’alo’obil ti’ u mejen najilo’ob yéetel u k’áaxilo’ob le k’íiwiko’; meyajta’an tumen 42 baatsilo’ob. Yéetel yaan u tuukulil u pak’iko’ob maanal ti’ 50 mil u kúul pino’ob te’e k’áax tu’ux ku ch’akiko’ob che’ob, tumen láayli’ u beetiko’obe’ ba’ale’ chéen tia’al u jabiko’ob le k’íiwiko’.

___________________________________________________

[b]El parque de Piedra Canteada en Tlaxcala[/b]

Piedra Canteada, en el estado Tlaxcala, no es un parque administrado por el gobierno, sino una cooperativa rural que se las ingenió para crear un negocio que inicialmente fue lento, pero que cinco años después ha tenido gran aceptación, debido al espectáculo natural que miles de luciérnagas dan cada noche en los antiguos bosques y reservas del lugar. El parque Piedra Canteada, se encuentra a unos 75 kilómetros al este de la ciudad de México. Es administrado por una cooperativa conformada por 45 familias que también buscan disminuir la tala de árboles.