Reuters
Oochel Afp
K'iintsil
Lunes 13 ti' agosto, 2017
U tseekil juntúul chan ma’ax wa simio, pat u k’aaba’ beey [i]Alesi[/i], kuxlaj ti’ u k’áaxilo’ob Kenia kex 13 millones ti’ ja’abo’ob paachile', ku chikbesik jayp’éel ba’alo’ob yóo’lal u ch’i’ibalil wíinik yéetel simios yaan ti’ le k’iino’oba’. U p’iisil tseeke’ beey jump’éel limóne’,
Aj xak’al xooko’obe’ tu k’a’aytajo’ob miércoles máaniko’, u kaxantiko’ob jump’éel ti’ u tseekil ma’ax asab chuka’antak,yéetel le yaan u béeytal u xak’altiko’ob jejeláas ba’alo’ob je’el bix u p’iisil u taamil, bix yanik u ichil u xikin yéetel bix yanik u nuuktakil u kojo’ob.
Je’el bix yanik u chan ni’e’, tseeke’ ku jach náats’al ti’ bix yanik u tia’al gibón, juntúul chan ma’ax yanchaj ti’ Asia. Ba’ale’ tu ts’u’ u xikine’ jela’an ti’ le yaan ti’ gibones, le beetike’ ku tukulta’ale’[i] Alesie’[/i] ku k’ak’atmáan tu k’ab che’ob ba’ale’ asab kóomtak u k’abo’ob.
Yéetel le tseeka’ ku sáasilchajal jump’éel k’áat chi’ yaan, tia’al u yojéelta’al jach tu’ux u taal u ch’i’ibal wíinik yéetel simios je’el bix chimpancés, gorilas, orangutanes yéetel gibones, tumen ku páajtal u ya’alale’ k’expaj u wíinkilal ti’ África, ma’ ti’ Eurasia je’el bix u tukulta’alo’, beey uchik u ya’alal ti’ u pik’il ju’unil
Nature.
Ya’abach úuchben baakelo’obe’ ku ye’esiko’ob bix uchik u bin u jelpajal wíinkilalo’ob, tia’al ka béeyak u súutul wíinik yéetle chimpancés, le ts’ooko’oba’, leti’e ku asab náats’alo’ob ti’ bix juntúul wíinik yóok’olal bix u wíinkilalo’obe’, ba’ale’ letio’obe’ jelpajo’ob kex 6 wa 7 millonesil ja’abo’ob paachil. U jejeláasil wíinik, [i]homo sapiens[/i], yanchaj kex 300 mil ja’abo’ob paachil ti’ África.
