Afp yéetel Notimex
Boonil forgottenrealms.wikia.com
K'iintsil
Viernes 1° ti' diciembre, 2017
U xaak’alil genéticae’ tu chikbesaj u jaajil: yeeti, u k’aasil máakil nievese’, u jaajile’ chéen juntúul oso kaja’an tu ka’anal bolon wiitsilo’ob Asia, beey jts’a’ab k’ajóoltbil miércoles máanik.
Ba’ale’, j-a’ala’ab k’aasil máak úuch yanak u tsikbalile’, ku taal u ts’áa’ej óoxtúul u jejeláasil oso: booxil asiático, pardo tibetano yéetel u pardoil Himalaya, tuláakalo’obe’ ti’ kaja’ano’ob Himalaya.
Ba’ax t kaxantaje’ ku ye’esik ba’axo’ob táakmuk’tik u yúuchben tsikbalil Yetie’ u jaajile’ chéen oso’ob kaja’ano’ob te’elo’, tu ya’alaj Charlotte Lindqvist, máax jo’olbes xak’al xook j ts’a’ab k’ajóoltbil tu pik’il ju’unil Proceedings B., ti’ Real Sociedad, tu noj kaajil Londres.
Kex tumen ma’ yáax jutnéen u ya’alal u yúuchben tuukulil Yetie’ chéen juntúul osoe’, yáax juntéen xan u much’kíinsa’al ti’ xak’al xook, ba’axo’ob e’esik jaaj u t’aano’ob, je’el bix baako’ob, kojo’ob, oot’el, tso’otso’ob yéetel ta’ ku ya’alal ti’alinta’an tumen Yeti.
Tuláakal le ba’alo’oba’, j ch’a’abo’ob ti’ jayp’éel ba’alo’ob much’kíinsa’an tumen máako’ob yéetel ti’ jayp’éel muse’ob, ba’ale’ tuláakal ba’ax ch’a’abe’ u ti’al 23 u túul oso’ob jatsa’ano’ob ichil u yóoxp’éelil jaats ts’o’ok u yáax a’alal.
Jaaj yéetel chikbesa’ab te xak’al xooka’ ku sa’atal u yúuchben tsikbalil Yeti, ba’ale’ uchik u jeel beeta’al u túulis genomail mitocondrial ti’ jujuntúule’ tu ts’áaj u páajtalil u yojéelta’al k’a’anan ba’alo’ob yo’olal le ba’alche’oba’ yéetel bix u bin k’expajal.
Mina’an mix jump’éel u chikulala wa ba’ax ka u ye’es wa jaaj yaan juntúul ba’alche’ ka u k’aaba’tak Yeti, beey a’ala’ab xak’al xook, jo’olbesa’ab tumen junmúuch’ máako’ob ti’ u noj najil xook Universidad de Búfalo (Estados Unidos).
Charlotte Lindqvist, u x ka’ansajil biología ti’ u noj najilo’ob xook Búfalo yéetel Tecnológica de Nanyang, tu kaajil Singapur, ku tukultik xak’al xooke’ ku ye’esik yéetel genéticae’ unaj u páajtal u yojéelta’al uláak’ ba’alo’ob ma’ sáasil yanik je’el bix le je’elo’.
Ba’ale’, ku ya’alik xane’ uláak’ u xaak’alil ADN yáax beeta’an ti’al u je’ets’el u jaajil yo’olal Yetie’ chéen u yóok’kabil ku xak’alta’al, ts’o’okole’ ma’atáan u sáasilkunsik ya’ab ba’al k’a’anan u yojéelta’al.
Xaak’al beeta’abe’ ku ye’esik yaan ba’alo’ob jach ila’ab tu beel tak te’e k’iino’oba’, tumen k’a’abéetkunsa’ab jejeláas chíikulalo’ob ti’ juntúulili’ homínido anómala j ch’a’abe’, tu ya’alaj x xak’al xook.
Yeti’ wa u k’aas máakil nievese’, juntúul ba’al ku tukulta’al kaja’an tu ka’anal bolon wiitsilo’ob Asia, u yúuchben tsikbalil Nepal yéetel Tíbet, ts’o’okole’ úuch káajak u ya’alal ku yila’al, tumen ila’an tu’ux ku p’atik u pe’echak’.
Aj xak’al xooko’obe’ tu ya’alajo’obe’ yéetel cienciae’ ku páajtal u beeta’al jmp’éel nu’ukbesaj ti’al u xak’alta’al u moots tsikbalilo’ob bak’pachtik le nukuch yéetel jak’be’en ba’alo’oba’. U meyajil Lindqvist ku sáasilkunsik u ya’abil u tsikbalil Yetie’, ya’ab ba’al yaan u yil yéetel osos.
Beyxan ka’alikil u t’u’ulpachtiko’ob tu’ux káaj u tsibalil Yetie’, aj xak’al xooko’obe’ tu kaxtajo’ob uláak’ ba’alo’ob yo’olal bix uchik u bin u k’expajal u osoilo’ob Asia.
Oso’obe’ te’e baata’o’ óol sajbe’entsil yaniko’ob, le beetik tukulta’an u beeta’al meyajo’ob ti’al u kaláanta’al, ba’ale’ ma’ ya’ab ba’al ojéela’an ti’ u k’ajla’ayil, tu ya’alaj.
