de

del

Afp
Oochel Ap
K'iintsil

Viernes 2 ti' marzo, 2018
París.

Junmúuch’ aj sutuu’uk eek’o’obe’ béeychaj u yáax ilko’ob jayp’éel chíikulalo’ob yaan ba’al u yéetel yáax eek’ tóop’o’ob kex 13 mil 800 millonesil ja’abo’ob paachil, óoli’ ka’aj síij xan universo, beey uchik u je’ets’el ti’ jump’éel xak’al xook jóok’sa’ab tumen u pik’il ju’unil [i]Nature. [/i]

Chíikulalo’obe’ yanchajo’ob yo’olal jump’éel chan radiotelescopio yaan Australia, le beetik k’a’anan u yáax xak’alta’al ti’al u je’ets’el wa jaaj yéetel uláak’ nu’ukulo’ob, u lelemáanskile’ ku beetik u tukulta’al asab séeb uchik u síistal universo ti’ le bix u tukulta’al tak beora’.

Ba’ax ojéelta’aba’ je’el u beetik u yantal u xak’alta’al bix yanik modelos cosmológicos te’e k’iino’oba’ yéetel je’el u yáantaj ti’al u na’atal ba’ax materia oscura, tumen jump’éel ba’al ma’ tu chikpajal mix ti’ telescopios.

“U tuukulta’al ts’o’ok u kaxta’al u chíikulal yáax eek’o’ob yanchajo’ob universo yaan u jelbesik ya’abach ba’al”, tu ya’alaj Brian Schmidt, máax chíimpolta’ab beey Nobel de física tu ja’abil 2011, ts’o’okole’ tu ya’alaj “ki’imak u yóol” uchik u kaxta’al.

“K’a’anan u beeta’al ba’al je’ex unaje’”, tu ya’alaj ti’ Afp Benoit Semelin, juntúul astrofísico ti’ u Observatorioil París. "Ba’ale’ wa ku je’ets’el jaaj ba’ax ku ya’alale’, yaan u p’áatal beey jump’éel noj ba’al tumen yaan u beetik u k’e’exel tuukulo’ob yo’olal bix uchik u síijil universo”, tu ya’alaj.

__________________________________________________________

[b]Detectan señales de la aparición de las primeras estrellas[/b]

Un grupo de astrónomos logró detectar por primera vez señales relacionadas con la aparición de las primeras estrellas aparecidas hace 13 mil 800 millones de años, poco después del nacimiento del universo, indica un informe publicado este miércoles por la revista [i]Nature.[/i]