Fernando Gálvez de Aguinaga
Boonil Guillermo Olguín
K'iintsil
Jo', Yucatán
Jueves 8 ti' marzo, 2018
[i]Panorama de lo Diverso[/i] ku much’ik u meyaj jaytúul aj its’ato’ob sijo’ob México, u jaatsilo’ob yóok’ol kaabe’ ku súutulo’ob boono’ob yéetel póol meyajo’ob: je’el bix yaan aj boonilo’ob sijnáalo’ob Oaxaca, je’ex Damián Lescas, Guillermo Olguín yéetel Sabino Guisu, beyxan je’el u yantal juntúul aj póol meyaj sijnal Monterrey je’el bix René Almanza, wa juntúul veracruzanoil je’el bix Nicolás Guzmán kaja’an tu Noj Kaajil México, ti’ yaan xan yukatekoil Carlos Génova yéetel juntúul oaxaqueñoil Istmo táant u kajtal tu kaajil Jo’, Cristian Pineda. Beyxan je’el u páajtal u kaxta’al aj meyaj máako’ob síijo’ob tu Noj Kaajil México ba’ale’ kaja’ano’ob Quinrana Roo je’el bix Jorge Ezquerro. U yantal ya’ab máako’ob ti’ jejeláas ch’i’ibalo’obe’ ku beetik u xíitil u jejeláasil bix je’el u beeta’al meyajo’ob, tak ichil máaxo’ob óoli’ naats’ tu’ux síijo’ob, je’el bix oaxaqueñoilo’ob chan ya’abo’ob ti’ le e’esajila’, tumen ma’ juntáakalili’ bix u ye’esik u meyajo’obi’, jejeláas bix u boono’ob, yéetel jujuntúulil u bin u ts’áak u yóolo’ob ti’al u ts’o’okbesiko’ob jump’éel túulis ba’al: u meyajil geometrismo patjo’olta’an tumen Vicente Mesinas ma’ tu náats’al ti’ meyaj beeta’an tumen Alberto Aragón tumen ti’ ba’ax ku beetike’ ku chikpajal figurativismo expresionista yéetel mantats’ surrealista. Beyxan yaan juntúul táanxel máak tu yoksajubáaj ti’ le e’esajila’, españolil Luis Moro, máax ts’o’ok u maanal ti’ lajun ja’abo’ob kajlak tu Noj Kaajil México yéetel mantats’ ku ye’esik u meyaj ti’ jejeláas lu’umo’ob; u boonile’, óoli’ ti’ yaan ichil ba’ax suuk u yila’al ti’ le e’esajila’, ba’ale’ ma’ tu chikpajal wa ts’o’ok u jelpajal u tuukul yo’olal miatsil tu’ux kaja’an walkila’.
In wa’alike’, its’at ku beeta’al walkila’ ts’o’ok u bin u jáak’abtikubáaj: mix ba’al ti’ ka yanak u jejeláas bix u beeta’al its’at ti’ le k’iino’oba’ kex ma’ uts ti’ k ichi’, míin je’el u páajtal k a’alik ba’axten ma’ uts ti’ k ich tu táan jumúuch’ máako’ob wa tu táan máaxo’ob meyajtik jump’éel ti’ u jejeláasil its’at, ba’ale’ ba’ax kin tukultik ma’ unaj mix u k’áatchi’ta’ali’, leti’e’ meyaj ku beeta’al tumen aj its’ato’ob tumen leti’o’obe’ ts’o’ok u chíimpoltaiko’ob jáalk’abil yéetel ba’ax ku beetiko’ob. Kex ka’aj yanak túumben ba’alo’ob wa modao’obe’, ku chikpajal jáalk’abil ku kaxtik u nup’ik ba’alo’ob je’el bix paakato’ob, tuukulo’ob yéetel bix u meyajta’al jukóots nook’, póol meyaj, intsalación, oochel, digital its’at, tumen ts’o’ok u jet’siko’ob u lu’umil jáalk’abil tu’ux ku yicháankil u yi’inajil ba’atelil ku káajal yéetel túumben ba’al. U yayaj yéetel a’alaj meyajil Goya, tu’ux tu beetaj chéen ba’ax k’ubéenta’ab tumen ajawo’ob, tu beetaj ka yanak jáalk’abil yaan walkila’. Ka’aj ts’o’oke’ tu yaktáantajubáaj Academia yéetel túumben jáalk’abil. Walkila’, láayli’ u yantal tsikbalil yo’olal jejeláas tuukulo’ob yaan ichil its’at, ba’ale’, ichile’, ti’ yaan jump’éelili’ lu’ume’, ba’ax k ilike’ ku nojba’alta’al, ti’ yaan u jejeláasil ba’al.
*E’esajile’ yaan u ts’a’abal k’ajóoltbil bejla’a jueves 8 ti’ marzo, 8 áak’ab tu kúuchil Centro de Artes Visuales, yóok’ol u bejil 60 ichil 47 yéetel 45, col. Centro, Jo’, Yucatán.
