de

del

Graciela Ortiz
Oochel Tomada de web
K'iintsil

Viernes 20 ti' diciembre, 2019
Mérida, Yucatán

"Kamp'éel k'iin úuchik in kaambal ma'ili' k'uchuk u k'iinil keetil, sublaken tak in wa'alik; le beetik xan ki'imak in wóol, mix táan in éejentik. In wojel yanili' u k'uchul u k'iine', ba'ale' ma' tin tukultaj wa séebi'", beey u ya'alik j ka'ansaj Luis Fernando Ibarra Chami, máax yaan 30 u ja'abil, ts'o'okole' leti'e' óoxtúul yukatekoil máax chíimpolta'ab beey gran maestro (GM) ichil ajedrez, yáaxe’ chíimpolta’ab Carlos Torre Repetto, ka’aj sa’at u kuxtal, yéetel Manuel León Hoyos, máax ti’ k’u’ub ka’alikil 18 u ja’abil.

Ibarrae’ chíimpolta’ab yéetel u jach ka’anal jaatsil u báaxalil ajedrez ka’aj ts’o’ok tu ka’a kúuchil ichil u keetil “GM Carlos Torre Repetto In Memoriam”, tu’ux náajalta’ab u yáax kúuchil tumen cubanoil Dylan Isidro Berdayes.

J yúukatekoile’ najmal u loots’ wa u p’áatal ichil u jach ma’alo’obil j báaxalo’ob ti’ le keetilo’ ti’al ka páatak u tukultik u chíimpolta’al yéetel u k’aaba’ GM, ba’ale’ tu béeykusaj tu ts’ook u téenil u báaxal.
“U noj ba’alile’ leti’ ka páatak in meyajtik lalaj juntúul in báaxale’ óoli’ beey u ts’ook ken in beeto’, tumen mantats’ chéen ch’a’abil in báaxal, suuk ken jo’op’ok in báaxale’ wa’atalil in beetik; walkila’ tin tukultaje’ k’a’anan in beetik ba’ale’ x ma’ wa’atalil, tumen jach yaan in ts’áak’ in wóoli’”, ku tsikbaltik.

U jaajile’, Ibarrae’ tu ts’o’oksaj u xookil abogado yéetel p’áat ma’atech u báaxtik ajedrez tumen táan u xook, “ts’o’okili’ in tukultik k’a’abéet in ch’a’ajoltik ti’al in jach kaambal ti’al u k’u’ubul teen le k’aaba’o’, táan ka’ach u binetik ten. Ba’ale’ ma’ tin tukultaj wa je’el u jan úuchule’ tumen ma’ jach kaambanakeni’”.

Ku ya’alike’ u chíimpolta’al máak beey gran maestro ku jach beetik u je’ek’atpajal joolnaj, “ka t’a’anal ti’al a táakpajal ti’ uláak’ keetilo’ob tumen k’a’anan u ti’al máaxo’ob beetike’ u ya’aliko’ob yaan juntúul máak táanxel kajil ts’o’okole’ chíimpolta’an beey gran maestro, tumen le je’elo’ ku kóolik máak ti’al ka cha’anta’ak”.

Ku ya’alike’ chíimpolale’ yaan u yáantaj ti’al ka jéets’ek u yóol ti’ u jeel báaxalo’ob, tumen “ma’ táan in jach tukultik táan u binetik teen le k’aaba’ je’elo’”.

Káaj u báaxal ka’alikil ukp’éel u ja’abil, úuchak u kaambal ti’ u yuum máax jach uts tu yich xan, ts’o’okole’ yéetel leti’ káaj u yáax ketikubáaj; tu paachil k’iine’ káaj u kaambal tu najil xook ajedrez, tu’ux káaj u xíimbal yéetel j ka’ansaj Daniel Mena, yéetel ka’aj ts’o’oke’ kaambanaj yiknal Ramón Huerta, “máax tu ka’ansaj ten tuláakal ba’ax in wojel”.