La Jornada Maya
Oochel Ap
K'iintsil
Lunes 13 ti' enero, 2019
Ti’al u yáax sesionil 2020 ti’ u mantats’ xookil[i] Japón y los imaginarios[/i] trasculturales yaan u yúuchul tsikbal yóok’lal Godzilla. U tse’ekil [i]Godzilla, embajador atómico de Tokio y el mundo[/i], yaan u tsikbalta’al tumen Gerardo P. Taber, tu kúuchil Museo Nacional de las Culturas del Mundo (MNCM).
Tabere’ u aj xak’al xookil MNCM, yéetel u tsikbale’ yaan u biinsiko’on k xíimbalt Japón, yaan u yúuchul tu k’iinil 16 ti’ enero ti’ le ja’ab yaniko’ona’, tu saalail Julio César Olivé.
J xak’al xooke’, leti’ xan máax tu beetaj u kúuradoril u salail Egipto ti’ le kúuchil cha’ano’, yaan u xak’altik ba’ax jejeláas ba’al u k’áat u ya’al wa u chikbes le nuxi’ dinosaurioo’ ichil u kaajil Japón kuxa’an tu k’iinil úuchik u ts’o’okol ba’ateltáambal yéetel xan bix u yúuchul ba’al ichil wíinik-yóok’ol kaab, yéetel xan ba’ax yanchaj u yúuchul ti’al u yantal u k’e’exel yéetel u bin kajtal ti’ uláak’ kaajo’ob.
Godzilla juntúul nuxi’ jáaponesil ba’aba’al, patjo’olta’ab tumen u kúuchil u beeta’al cine ku k’aaba’tik T?h?, tu ja’abil 1954. Juntúul dinosaurio tsa’ay kuxtal tak moderno k’iinilo’ob ba’ale’ yanchaj u jelpajal yéetel u kanik u beet uláak’ ba’alo’ob, úuchik u mu’uk’anchajal éenerjiia nuklear ka’aj wáak’ u boombasil Hiroshima yéetel Nagasaki. Ts’o’ok maanal ti’ 30 u téenal u beeta’al u cha’anil siine, beyxan u seerieil yéetel u koomiksil, u ya’abiel’ ti’ beeta’an tu lu’umil Japón yéetel Estados Unidos.
Tu súutukil tse’eke’, Gerardoe’ yaan u xak’altik bix ts’o’ok u jelpajal ba’al ich miatsil yaan tumen walkila’ Gidzillae’ ku yila’al beey jump’éel u chíikulal Japón, k’ajóolta’an yéetel ku k’a’ajsa’al óoli’ tumen je’el máaxak yaan yóok’ol kaab, le beetike’ u jala’achil u noj kaajil Tokioe’ tu k’aaba’intaj beey u éembajadoril xíinximbal yéetel tu chíimpoltaj beey u k’a’anan kajnáalil le noj kaajo’, lik’ul u ja’abil 2015.
Yaan u tsolik u k’a’ananil Godzilla, yaan u ch’a’ak ti’al u tsolik bix u yantal u muuk’ ba’ax siijil ti’ yóok’ol kaab yéetel bix u jelpajal ba’al yéetel wíinik, tumen leti’e’ juntúul ba’al jelbesa’ab, kex ma’ beey óota’ab tumen wíiniki’, ba’ale’ úuchij; kex beyo’, léeyli’ p’aatal u yóolil ba’alche’ ti’, le beetik ku ba’atel yéetel uláak’ kaiju tu’ux ku laj k’askúunsik je’el ba’axak ka táakak tu beel.
Ichil ba’ax tsikbalta’an tumen P. Tavere’ ba’ax ku ya’alik yóok’lal Godzillae’ ku chikbesik xan ba’atel ku beetik wíinik ti’al xan u kuxtal, tumen ku ba’atel yéetel yóok’ol kaab beyxan yéetel tuláakal le k’aasil ba’alo’ob ts’o’ok u yantalo’obo’, kex tumen wa yéetele’ ku k’askúuntik xan uláak’ ya’abach ba’alo’ob. Ti’ le ts’íib u beetmajo’, Godzillae’ ma’ juntúul uts wa k’aasil ba’ali’, juntúul néen ti’ yóok’ol kaab, mantats’ táan u ba’atel ti’al u múul kuxtal tu’ux yaan wíinik xan.
