Europa Press
Oochel Ap
K'iintsil
Miércoles 11 ti' marzo, 2020.
Madrid.
K’áak’nabil áako’ob yaan yóok’ol kaabe’ sajbe’entsil yanik u kuxtalo’ob tu yóok’lal u sojolil plaastikóo yaan ich ja’, tumen walkila’ ts’o’ok u yojéelta’al áako’obe’ ku yu’ubiko’ob u book plaastiko’ beey u bookil u yo’ocho’obe’.
Ila’abe’ áako’ob k’aaba’inta’an beey bobase’ ku xa’ak’besiko’ob u bookil plaastiko’ob taak’al ti’ ba’alo’ob yaan te’e ich ja’o’ yéetel u bookil ba’ax ku jaantiko’ob, le beetike’ áako’obe’ ku náats’al u jaanto’ob plaastikoo’ob ma’ chéen yóok’lal bix u yilko’obi’, ku beetiko’ob xan tumen ku ki’ u yu’ubiko’ob u book, beey tu tsolaj Joseph Pfaller, ti’ u noj najil xookil Universidad de Florida, Gainesville, úuchik u ts’a’abal k’ajóoltbil xak’al xook ti’ Current Biology.
“Ba’ax ku yúuts’bentiko’obe’ je’el u beetik k na’atik ba’axten áako’ob kuxa’ano’ob ich ja’e’ mantats’ u jaantiko’ob wa u k’a’alalo’ob ti’ plaastiko’”, tu ya’alaj.
U t’aanil bioincrustacióne’ ku ts’áak k na’ate’ leti’e’ ba’alo’ob ku yantal ken múuch’uk ya’abach microbios, algas, xíiwo’ob yéetel mejen ba’alche’ob tu yóok’kabil ba’ax humedo, je’el bix u yúuchul yéetel plaastiko’ob ku lúubulo’ob ich k’áak’náab.
Tak ma’ seen úuche’ tukulta’ab u áakilo’ob k’áak’nabe’ ku sa’atal u yicho’ob le ken u yilo’ob plaastiko’ob tumen ku yilko’ob beey ba’al ti’al u jaanto’ob, je’el bix medusa. Ba’ale’ Pfaller yéetel u yéet meyajo’obe’ tu yilajo’ob ma’ ya’ab ba’al ojéelt’aan yóok’lal bix u yubiko’ob ba’al áal yéetel bix u jach náats’alo’ob ti’ plaastikóo.
Beyxan, juntúul uláak’ ti’ u yuumil le xaak’alilo’, Matt Savoca, ti’ Estación Marina Hopkins de la Universidad de Stanforde’, ts’o’okili’ u yáax e’esik odorantes, wa ba’ax ku bookankile’, ku k’a’abéetkunsa’al ti’ iik’ tumen uláak’ u ba’alcheilo’ob k’áak’nabe’ ti’al u maano’ob chuuk, ba’ale’ le bookilo’ láayli’ leti’e’ xan ku jóok’ol ti’ plaastiko’ob acondicionados o biocontaminados. Le beetik túune’, tu k’áatajo’ob, ba’ax yaan u yil le je’elo’ yéetel u áakilo’ob k’áak’náab. Ti’al u yojéeltiko’ob wa jaaj wa ma’e’ yanchaj u xak’al meyajo’ob yéetel 15 u túul áako’ob kaláanta’ano’ob.
