de

del

Graciela Ortiz
Oochel: Cuartoscuro
K'iintsil

Mérida, Yucatán
Miércoles 17 ti' junio, 2020

“Wey tu lu’umil Yucatáne’ jach táaj ku yu’uk’ul éemboteyadóo, yéetel gáasifikadóo ba‘al. Ku tukulta’al wey Yucatáne’, chéen juntúul máake’ ku yu’uk’ik sáansamal ka’ap’éel boteyáas de 500 mililitros, ba’ale’ tene’ kin tukultike’ máanja’an ti’”, beey tu ya’alaj máax jo’olbesik u xookil Nutrición ti’ u noj najil xook Facultad de Medicina ku meyaj tu yáam Universidad Autónoma de Yucatán (Uady).

Xka’ansaje’ ku ya’alik le ba’ax ku yúuchula’ ku yantal ba’al u yil yéetel tuláakal talamil toj óolal ku yantal le ken k’oja’anchajak máak ti’ le ba’ax k’ajóolta’an beey enfermedades crónicas no degenerativas, “beyxan k-ojele’ ti’ yano’on ichil u yáax lu’umo’ob tu’ux asab ya’ab máak máanja’an u aalil yéetel u polokil”.

Secretaría de Salude’ ku tukultik ti’ Yucatáne’, juntúul máake’ ku yuk’ik kex 163 u litrosil refreskóo lalaj ja’ab, kex tumen yaan yúukateko’obe’ je’el u yuk’iko’ob tak litro y medio ichil jump’éel k’iine’.

Ku tukulta’ale’ ichil 445 u mililitrosil refrescoe’ yaan 187 kilocalorías, óoli’ u 10 por cientoil ti’ tuláakal muuk’ wa energía k’a’abéet u yantal ti’ jump’éel u nu’ukil janal wa dieta estándar tu’ux ku yantal 2 mil calorías.