Je’el bix u siientifikóo k’aabail, ich káastelan yéetel inglése’, ts’o’ok u je’ets’el ma’ táan u xáantal kéen káajak u táakbesa’al u maaya k’aaba’ u jejeláasil ch’íich’o’ob ku na’aksa’al ti’ kúuchilo’ob je’el bix Avesmx yéetel Naturalista.
Juan Flores, máax jo’olbesik u meyajil ti’ u nu’ukbesajil Aves Urbanas Cancún, táaka’an ichil Iniciativa para la Conservación de las Aves de América del Norte (NACBI, yóok’lal bix u k’aaba’ ich inglése’) ku taal u beeta’al tumen Comisión Nacional para el Conocimiento y Uso de la Biodiversidad (Conabio), tu tsolaje’, tu péetlu’um Yucatáne’, yaan kex 557 u p’éel u jejeláasil ch’íich’o’ob, ts’o’okole’, kex óoxjaats ti’ kanjaatse’ yaan u k’aabao’ob ich maaya.
Beyxan tu ya’alaje’, u cha’anta’al ch’íich’o’ob tu lu’umil Yucatán, Kaanpech yéetel Quintana Rooe’, ku béeytal tumen ya’ab ti’ leti’ob kuxa’ano’ob te’e lu’umo’oba’, le beetik jujump’íitil u bin u ya’abta’al máaxo’ob beetik meyaj je’el bix le je’ela’, tumen ku beeta’al xíinximbal tu’ux ku páajtal u yila’alo’obi’, ts’o’okole’ máaxo’ob beetike’, chéen oochel ku máan u ch’a’ob.
U tuukulil u táakbesa’al u maaya k’aaba’ ch’íich’o’obe’ yanchaj tumen máaxo’ob yaan te’e mejen kaajo’obe’, ya’abach ba’al o yojelo’ob tu yóok’lal ch’íich’, ba’ale’ yaan k’iine’ ma’ táan u k’ajóoltiko’ob le kéen a’alak ti’ob u k’aaba’ ich káastelan, chéen bix k’ajóolta’an ich maaya.
También te puede interesar: Plataformas que registran especies de aves, comenzarán a incluir nombres en maya
“Ts’o’ok k-ilike’, u yuumil máaxo’ob cha’antik ch’íich’ tu péetlu’umil Yucatáne’, kéen k’úuchko’ob te’e kaajo’obo’, ku tsikbalo’ob yéetel máaxo’ob yano’ob te’elo’, ba’ale’ ku yilko’obe’ ya’ab ba’al u yojelo’ob, chéen ba’axe’ yéetel u k’aaba’ ich maaya”, tu ya’alaj.
Juan Florese’ tu ya’alaj xíinximbal ku beeta’al ti’al cha’an je’el bix lela’, ma’ chochobkil u yúuchuli’, tumen máaxo’ob u k’áat cha’ane’ ku bino’ob tu’ux yano’obi’, ts’o’okole’ chéen oochel ku ch’a’ako’ob.
Beyxan, ku páajtal u yojéelta’al bix u biinsikubáaj kaaj yéetel le ba’alche’oba’. Florese’, tu ya’alaj walkila’, leti’obe’ k’a’anantako’ob tumen ku kaláantiko’ob ch’íich’ yéetel tu’ux kaja’ano’ob.
Ichil u kúuchil Naturalistae’, www.naturalista.mx, ku páajtal u yila’al u jejeláasil ch’íich’o’ob yéetel uláak’ ba’alche’ob, le beetike’ yaan xan u káajal u táakbesik u maaya k’aaba’ le jejeláas ch’íich’o’obo’. Uláak’ jump’éel kúuchil yaan u beetik le je’ela’, leti’e, Avesmx, avesmx.conabio.gob.mx.
Te’e ka’ap’éel kúuchilo’oba’, yaan u páajtal u ts’a’abal u maaya k’aaba’ le ch’íich’o’obo’, beyxan tu’ux ch’a’ab u yoochelo’obi’, ba’ax k’iin, ba’ax súutukil yéetel jump’éel u yoochelo’obi’.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
