de

del

Caravana de la Dignidad Wixárikae’ k’uch tak tu puksi’ik’al u kaajil Ciudad de México

Caravana de la Dignidad Wixárika llega al corazón de la CDMX
Foto: Roberto García Ortíz

Xíimbalile’ káaj láas 4:40 tu taal u píik’il ti’ le jueves máaniak’. Leti’obe’ leti’e’ máaxo’ob beetik Caravana de Dignidad y Consciencia Wixárika, ts’o’okole’ béeychaj u k’uchulo’ob tak tu noj bejil Paseo de la Reforma, Ciudad de México, tu’ux luk’o’ob ti’al u beetiko’ob u ts’ook jaatsil xíimbalil tak ka’aj k’ucho’ob, le jueves máanika’, tu kúuchil “Antimonumento a los 43”, ti’al u k’átiko’ob ti’ u jala’achil u noj lu’umil México, Andrés Manuel López Obrador ka yanak u k’a’amalo’ob yéetel ka su’utuk tu k’abo’ob maanal 11 mil ektaareas ch’a’ab ti’ob tumen máako’ob ti’ uláak’ kaajo’ob tséentik wakax.
Beey túuno’, óoli’ ta’aytak u chukik láa 1 tu taal u chíinil k’iine’, ka’aj péeknaj le múuch’il máako’oba’, ka’alikil u yawtiko’ob ba’alob je’el bix “López Obradore’, beet ba’ax ta wa’alaj. Lopez Obrado, sut to’on k lu’umil”, beyxan “Tu’ux k bin, tak Palacio Nacional. Ba’ax ti’al k bin, ti’al u su’utul to’on k k’áax”.

 

También te puede interesar: Caravana de la Dignidad Wixárika llega al corazón de la CDMX

 

U xíimbalo’obe’ káaj le 25 ti’ abril máaniko’, úuchik u péek 120 u túul u kajnáalilo’ob San Sebastián Teponahuaxtlán yéetel Tuxpan de Bolaños. Leti’obe’, tu yóotajo’ob k’uchul tak Ciudad de México ti’al u k’áatiko’ob ti’ jala’ach ka áantako’ob, ti’al u su’utul to’ob 11 mil ektaareas ch’a’ab ti’ob ti’al u chúumukil u siigloil XX.
Caravanae’ jk’a’am, tumen uláak’ múuch’o’ob táakmuk’tiko’ob, tu kúuchil “Antimonumento a los 43”, tu’ux tu beetajo’ob jump’éel k’a’aytajil ts’íib. Beyxan jun jaats ti’ leti’obe’, bin tak Basílica de Guadalupe.
Ti’al túun le viernes 27a’, wixárika máake’ yaan u beetiko’ob kili’ich t’aan ti’al u ts’áako’ob níib óolal, yéetel kéen ts’o’okoke’, u tuukulile’ u k’uchulo’ob tak Zócalo, ti’al u béeytal u k’áatiko’ob t’aan yéetel jala’ach López Obrador.
Ba’ale’, Jala’ache’ tu k’a’aytaj ti’ tse’ek suuka’an u beetik sáansamale’, ti’al le viernesa’ yaan u bin u xíimbal u péetlu’umil Sinaloa, tu’ux kun meyaj jayp’éel k’iino’obi’.

Péeknajo’ob ma’ili’ tíip’ik k’iini’

Wixárikaobe’ luk’o’ob tu kaajil San Jerónimo Acazulco, Estado de México, le jueves máanika. 
“Ka’aj jóok’o’one’, ma’ jaanko’oni’, mix xan k-uk’maj ja’i’. Táan k beetik beyo’, ti’al k chíimpoltik k lu’umil”, beey tu ya’alaj Oscar Hernández Hernández, jkóomisariadoil u ba’alumbaj u kaajil San Sebastián Teponahuaxtlán yéetel juntúul ti’ le máaxo’ob beetik k’a’aytajilo’ob ti’ le múuch’ila’.
Yanchaj jun súutuk ti’ le xíimbalilo’, láak’inta’abob kex tumen 30 u túul u kajnáalilo’ob  San Antonio de la Laguna, Estado de México, mazahua kaaj. Tu beetajo’ob ti’al u chíikbesiko’ob u táakmuk’tajil, ba’ale’ beyxan ti’al u ye’esiko’ob bix xan toka’an ti’ob u k’áaxo’ob.

Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan