de

del

Oochel Javier Hinojosa/INAH
K'iintsil

Viernes 1 ti' junio, 2018

Te’e k’iino’oba’ yéetel tak 24 ti’ junio ku taala’, yaan u páajtal u ye’esajil Mixtecos: Ñuu Dzahui, señores de la lluvia, tu’ux táakbesa’an u muknáalil La Señora de Yucundaa, jump’éel noj ba’al ku ke’etel yéetel Tumba 7 ti’ Monte Albán. Le je’ela’ yáax juntéen u ts’a’abal cha’antbil táanxel ti’ Oaxaca, tu kúuchil Galería del Palacio Nacional de Ciudad de México.

Ichil u ja’abil 1535 yéetel 1550, úuchak u yantal k’oja’antáambale’ tu kaajil Pueblo Viejo de Teposcolula, Oaxaca, jlúub u muuk’ ajaw yaan te’e k’iinako’obe’, le beetik yanchaj u k’u’ubul maanal ti’ 70 mil u p’éel nu’ukulo’ob, tumen máax pata’an u k’aaba’ tumen arqueólogos beey La Señora de Yucundaa, yo’olal bix u k’aaba’ le kúuchil je’elo’ ich mixteco t’aan.

Muukile’ kaxta’ab tu ja’abil 2006, ka’alikil táan u beeta’al u táankabil dominico najil k’uj u kaajil Pueblo Viejo de Teposcolula, míin leti’e’ asab úuchben yaan ich mixteco miatsil, ba’ale’ tak walkila’ chéen ti’ ex Convento de San Pedro y San Pablo ts’a’aban cha’antbil.

E’esajile’ beeta’an yóok’ol jump’éel úuchben miatsil. U kaajile’ tu píit máansaj u ka’anal wiitsilo’ob u xamanil Oaxaca, ku náachtal tak u noojolil Puebla yéetel ku náakal tak tu xuul u lak’inil Guerrero, tumen tak te’e’ ku chikpajal úuchben chíikullo’ob ti’ le miatsila’.

Nelly Robles García, u x xak’al xookil Instituto Nacional de Antropología e Historia (INAH), tu ya’alaj jump’éel jach noj ba’al le kaxta’abo’ tumen ya’abach ti’ nu’ukulo’obe’, u ya’abile’ yaan u estiloil mezcala (yanchaj u mixtecail óol tu xuul kaajil Oaxaca yéetel Guerrero), jts’a’ab yóok’ol u wíinkilal x nuk ko’olel.