Afp
Oochel Epa
K'iintsil
Nairobi, Kenia
Miércoles 21 de marzo, 2018
U ts’ook xiibil sak rinoceronte ti’ xaman lu’ume’ j kíim Kenia ka’alikil 45 u ja’abilo’ob, beey uchik u ts’a’abal k’ajóoltbil tumen u aj kananilo’ob, le beetik walkila’ chéen ka’atúul u x ch’upulil p’aatal ti’ le ba’alche’ila’.
Sudan u k’aaba’ rinoceronte, ts’o’ok u chan máan k’iin ka káaj u talamchajal u toj óolal tumen ts’o’ok u ch’íijil, ts’o’okole’ ka jach talamchaje’, “u múuch’il ts’ak yaj ba’alche’obe’ tu jets’aj k’a’anan u weensa’al”, beey uchik u ts’a’abal k’ajóoltbil ti’ jump’éel k’a’aytajil ts’íib ti’ u kúuchil Ol Peteja ti’ u lu’umil Kenia, tu’ux kaja’an ka’achij.
Ku tukulta’ale’, u kíimil Sudane’ ku taal u jets’ u ch’éejel u jejeláasil le ba’alche’a’.
Ba’ale’, aj xak’al xooko’obe’ ts’o’ok u much’iko’ob u genético ch’i’ibal yéetel táan u beeta’al meyajo’ob ti’al u kaxtal uláak’ nu’ukbesajo’ob ti’al u ya’ankunsa’alo’ob tuka’atéen.
U xookil jaytúul u sak rinoceronteilo’ob xaman yaane’ jach éem tu lu’umil Uganda, República Centroafricana, Sudán yéetel Chad uchak u jach máan chukbilo’ob ichil u ja’abilo’ob 1970 y 1980, ts’o’okole’ yanchaj u k’iinil jach k’a’abéetkunsa’ab u baakel rinoceronte ti’al u ts’a’akal máak tu lu’umil Asia yéetel ti’al u beeta’al u yook lomob máaskab tu lu’umil Yemen.
Ti’al u ja’abil 2008, tukulta’ab laj sa’at u sak rinoceronteil xaman kaja’an chéen ti’ k’áax.
Kantúul rinoceronte ku páajtal u yantal u mejenil, ka’atúul xiib yéetel ka’atúul x ch’uup, biinsa’abo’ob tu zoológicoil Dvur Kralove, tu lu’umil República Checa, ti’ u kananil k’áax Ol Pejeta, ti’ u lu’umil Kenia, ikil u kaxanta’al ka kuxlako’ob óoli’ je’el bix u kuxtalo’ob chéen ti’ k’áax ti’al ka yanak u mejenilo’ob.
Ba’ale’, kex tumen ila’ab tu nup’ajuba’obe’, mix juntúul x ch’upul rinoceronte yo’omchajij.
________________________________________
