Afp
Oochel Ruters
K'iintsil
Miércoles 14 ti' febrero, 2018
Nueva York
Ma’ yanchaj supermodelos mix jump’éel jach ayik’al kúuchil ti’al u beeta’al viernes máanik tu noj kaajil Nueva York, ichil u p’is k’iinil Semana de la Moda, jump’éel político xíimbal beeta’ab tumen francesa Myriam Chalek, k’ajóolta’an tumen suuk u beetik pasarelas tu’ux suuk táakbesik máako’ob óol paachil p’ata’ano’ob: le ja’ab máaniko’ tu kaajil Dubái táakbesa’ab akla’ax máako’ob beyxan tu ja’abil 2016, tu lu’umil París, táakbesa’ab máako’ob ma’ sáasil u yicho’obi’.
Ti’ jump’éel múuch’tambal ku beeta’al ja’ab man ja’ab La Gran Manzana, waxaktúul ko’olel ch’a’apachta’ano’ob wa beeta’an u yóolo’ob, tu líik’saj u t’aano’ob tu súutukil táan u yúuchul pasarela ti’al u tsikbaltiko’ob ba’ax ucha’an ti’ob, le je’elo’ jump’éel bix u chíikpajal u péeksajil #MeToo (#BeyxanTeen), tu’ux táakpaj xan belgail Diane von Furstenberg, máax jach k’ajóolta’an yo’olal ba’alo’ob ti’ moda.
71 u ja’abil Von Furstenberg, leti’e’ tu t’anaj diseñador británicoil Nathan Jenden ti’al u jel jóok’sik u marcail. Tu tsolaj je’el bix u máan ja’abo’obe’, ko’olel máax búukintik u nook’o’obe’ “mantats’ leti’ jets’ik bix u k’áat u kuxtal, máax yéetel ku yantal wa ba’ax ku beetik”.
Beey uchik u líik’sa’al, beey uchik xan in líik’sik in paalil yéetel beyxan in wáabil, tu ya’alaj ka’aj tu ts’áaj k’ajóoltbil u yáabil Talita, 18 u ja’abil yéetel ti’ leti’ jóok’sa’ab u tuukul le túumben coleccióna’.
Ka’aj káaj Semana de la Moda, juevese’, yaan jaytúul diseñadoro’obe’ ts’o’ok u ch’a’achibtiko’ob u péeksajil #MeToo yéetel #Time’sUp.
Tom Ford, tu ts’áaj u chíikulal Pussy Power ti’ páawo’ob ku beetik -ti’al u chíimpoltik u mook’ ko’olel- yéetel Stella Nolasco, tu káajsaj xíimbalil yéetel t’aan beeta’ab Oprah Winfrey ka’aj úuch Globos de Oro, tu’ux k’áat óolta’ab bíin yanak túumben k’iino’ob ti’al x ch’úupalal yéetel ko’olel.
Chalek,tu ch’a’aj u yóolil le tuukulo’ ti’al u beetik u xíimbalil. To’on ko’olelo’one’, unaj k beetik wa ba’ax ti’al k k’exik bix yanik ba’alo’ob, tu ya’alaj. “Wa ku yantal máax a’alik ‘u súutukil u k’e’exel ba’al’ wa ‘Time’s Up’, najmal u beeta’al le wa ba’axo’.
Ma’atáan in tukultik wa xíimbalila’ yaan u k’exik ba’alo’ob chéen ichil jun súutuk, ba’ale’ je’el u péeksik kex jump’íit ba’ale’, míin ts’o’ok in beetik ba’ax yaan ti’ in k’ab. Juntúul ko’olel ts’o’ok u mu’uk’ankunsikuba’e’ mixmáak je’elsik, tu ya’alaj Chalek.
Óoli’ ma’ jach k’a’ananchaj búukinajo’ob, ba’ale’ tu much’kíinsaj jayp’éel nu’ukulo’ob ts’u’uytako’ob je’el bix oot’el yéetel k’éewel, beyxan tu ts’áaj jayp’éel ts’u’uts’ukilo’ob, je’el bix seda yéetel tul, ti’al u chikbesik u yóol yéetel u muuk’ ko’olel, tu ya’alaj.
Yanal ba’ax ku kaxta’al ka’achi: ka’aj a’alak ba’ax seen ucha’an ti’ ko’olelo’ob. Ba’ax k’a’ananchaj ti’al u kaxtal modeloso’obe’ leti’ ka ts’o’ok u yáax loobilta’alo’ob sexualmente, tu ya’alaj.
[b]U k’oojil k’éek’en[/b]
Ka’aj ts’o’ok u beeta’al xíimbalil tu táan kex 200 u túul máako’obe’, waxaktúul modelo’obe’ jujuntúulil uchik u tsikbaltiko’ob ba’ax ucha’an ti’ob, ba’ale’ tu beetajo’ob tu tséel juntúul máak boox u nook’ yéetel u ts’aamaj jump’éel u k’ojil k’éek’en.
Jujuntúul uchik u bin u tsikbaltiko’ob ba’al, ka’aj ch’a’apachta’abo’ob tumen juntúul u éetail u láak’silo’ob, u yaakunajo’ob, juntúul k’aasil máak Internet, tu najilo’ob xook, wa je’el tu’uxak bejile’.
Alicia Kozakiewicz, 29 u ja’abil, j ma’ach tu ja’abil 2002 naats’ tu yotoch tu kaajil Pittsburgh, Pensilvania, tumen juntúul máak tu t’anaj ti’ Internet, jump’éel ba’al jach ojéelta’ab beey jump’éel yáax loobilaj beeta’ab tu k’iinilo’ob Internet.
Ch’eench’eenkil ba’al ka’aj ts’o’ok u tsikbalta’al ba’ax ucha’an, ba’ale’ Chalek ku tukultik béeychaj ba’ax u k’áat. Suuka’anile’ ma’ uts tin wich ch’eench’enkili’, ba’ale’ walila’ uts tin wich tumen kin tukultik béeychaj u naak’ ti’ máaxo’ob u’uyej, tu ya’alaj.
Wa ka béeyak u p’áatal paachil ch’eench’enkile’ (...) kex chéen juntúul ko’olele’, noj ba’al k ti'al.
