de

del

Dpa
Oochel @belvederemuseum
K'iintsil

Viena
Jueves 8 ti' febrero, 2018

J boon austriacoil Gustav Klimt ka’ach kuxa’ane’ chíimpolta’ab ba'ale' j wo’okin máak xan. Uchik u kíimile’, ka’awjeak máan 100 ja’abo’obe’, máan ya’abach ja’abo’ob tuba’an. Ba’ale’ walkila’ jach séeba’an u kóolik máak. Jump’éel ti’ u noj boonil k’ajóolta’ane’, [i]El beso[/i], táan u k’éexel u kúuchil, ka’ache’ ti’ yaan chik’ine’ ba’ale’ táan u máansa’al tu lak’inil u kúuchil Galería Belvedere ti’ u lu’umil Viena.

Ku beetik u yantal ki’imak óolal, beey uchik u ya’alik juntúul ti’ máaxo’ob jo’olbesik e’esajilo’ob ti’ le kúuchilo’. Boone’, tu’ux ku chikpajal Klimt yéetel u yaakunaj Emilie Flöge ka’alikil u méek’ikuba’ob, yaan u ts’a’abal ti’ jump’éel vitrina beeta’an yéetel acero yéetel u yáal jump’éel cristal ma’ tu téejel wa ku ts’o’onol, asab noja’an kúuchil ti’al u xíimbalta’al. U k’e’exele’ ku méek’a’al tumen u ye’esajil u meyaj Belvedere, tu’ux táakbesa’an 24 u p’éel u boonil Klimt, mina’an uláak’ jump’éel kúuchil yaan le beyka’aj boonilo’ob je’el bix le je’elo’.

Kex ma’ ya’ab u che’eji’ yéetel ma’ ya’ab u t’aani’, Klimte’ káaj u chikpajal tu k’ajla’ayil its’at ichil Secesión tu lu’umil Viena, le estiloa’ suuk u táakbesa’al ich modernismo. Mantats’ yanchaj x wo’okinil yo’olal u meyajil ts’o’okole’ u kuxtale’ u chíikulal u ts’áak u yóol máak ti’ its’at. Yaan xaak’al beeta’an ma’ sen úuche’ tu’ux chikpaj uláak’ u yich j boon. Bix u biinsikubáaj yéetel ko’olelo’ob chika’an ti’ bix u paklan chíimpoltikuba’ob, beey u ya’alik x k’ajla’ayil its’at Mona Horncastle, máax tu ts’áaj k’ajóoltbil u túumben ts’íibil yo’olal u kuxtal Klimt, u múul meyajtmaj yéetel Alfred Weidinge.

Ka’ach kuxa’ane’ Klimte’ u jach yaabilmaj ko’olel yéetel ku jach na’atiko’ob, ba’ale’ ma’atech u máan báaxal yéetelo’obi’, ku tsolik. Mix juntúul ti’ u x k’eecho’ob wa ko’olel ku boniko’obe’ -yanchaj u paalal yéetel jaytúul ti’ le je’elo’obo’- tu ts’iibtajo’ob wa ba’ax k’aasil tu yo’olal, ku ya’alik. Ku tukulta’al le je’elo’ tumen tu bonaj ko’olelo’ob ka’alikil táan u jets’ik u yóolo’ob tu juunalo’ob. Tu k’iinilo’ob kóol aach k’aas u yila’ale’, ts’o’okole’ ku yantal tak u operarta’al máak tu yo’olal, Klimte’ tu beetaj jump’éel u noj chíikulal ti’al u ts’íibolal ko’olel, beey u tukultik Horncastle. Kex tumen j boone’ mix juntéen tu ts’áaj k’ajóoltbil le boonilo’ob je’elo’.

[b]U jáak’abta’al óol [/b]

Gustav Klimt síij tu lu’umil Viena, tu ja’abil 1862, ichil jump’éel óotsil baatsil, kex beyo’ tu kanaj u jáak’abt u yóol. Ka’alikil 21 u ja’abile’ yéetel ba’ax u kanmaje’, tu káajsaj jump’éel its’at múuch’il -yéetel u suku’un Ernst– yéetel Franz Matsch. Ma’alo’ob u bin ka’ch ti’ob austrohúngaro lu’umil tumen ku yantal ba’al k’ubentbil ti’ob. Tu yóoxtúulalo’obe’ tu kanaj u beeto’ob meyaj ti’al u jats’utstal u yila’al tumen u wíinikilo’ob le ja’abo’obe’, Klimt tu káajs u bonik táan icho’ob yéetel tu jach e’esa’aj u ki’ichkelem u meyajil ti’ [i]Sitzendes junges Mädchen[/i] (X lo’obayan kulukbal), tu ja’abil 1894.

Te’e ja’abo’ k’ube’enta’ab ti’ óoxp’éel cuadro tumen Universidad de Viena. U boonilo’ob Filosofía, la Medicina yéetel ”Jurisprudencia” jach noj ba’alchaj ti’ máaxo’ob k’ubentej. Klimt tu p’ataj ba’ax suuk u beetik ka’aj tu k’ajóoltaj simbolismo ku jach náats’al ti’ jaajil ba’al.

Klimt kíim tu k’iinil 6 ti’ febrero ti’ u ja’abil 1918. Séeba’an uchik u tu’ubsa’al, ba’ale’ ti’al u ja’abilo’ob 80 ka’a k’a’ajsa’ab tumen yanchaj u tsikbalil yo’olal its’at tsela’ab u yuumil tumen nazis, je’el bix uchik yéetel u boonil [i]Goldene Adele[/i], okolta’an ti’ u baatsil Blocher.

Máan jayp’éel ja’abo’ob ka’alikil táan u ba’ateta’al tumen Estado yéetel x k’am balba’al, tu lu’umil Estados Unidos, ts’o’okole’ ts’a’ab k’ajóoltbil ti’ jejeláas pik’il ju’uno’ob. Tu ja’abil 2006, boone’ j k’u’ub ti’ u x k’am balba’alil, ts’o’okole’ j ko’onij. Yanchaj u bo’ota’al 135 millonesil dólares tu yo’olal. P’áate’ jach ko’oj u ko’onol meyaj beeta’an tumen Klimt yéetel walkila’ jach ya’ab máak ku kóolik tumen uts u cha’anta’al.