de

del

Katia Rejón
Oochel NASA
K'iintsil

Jueves 1º ti' febrero, 2018

Táan u taal u píik’il jo’oljeake’, NASA tu ts’áaj cha’antbil u súutukil jach táan u péek nojoch eek’o’ob ka’an ti’al u yantal le ku k’aaba’tik u noj uj ch’ooj u k’i’ik’el, béeychaj u yila’al Norteamérica, Oceanía, Medio Oriente yéetel junjaats Asia.
Kex tumen tukulta’an yaan ka’ach u béeytal u yila’al tu péetlu’umil Yucatán óoli’ kex 46 minutose’, ye’ebe’ ma’ tu cha’aj u cha’antali’.

J sutu’ut eek’ yukatekoil Eddie Ariel Salazar Gamboa tu ya’alaj ma’alo’ob wa ka béeyak u cha’anta’al kex chéen jun chan súutuk tumen jump’éel ba’al ma’ suuka’an u yúuchuli’. Jach tuláakal chi’ibil uje’ xáanchaj kex óoxp’éel hora, káaj las 6:53 táan u taal u píik’il yéetel ts’o’ok kex 8:09 ja’atskab k’iin, boone’ jach chikpaj tu beel 7:31 ja’atskab k’iin.

U kúuchil Administración Nacional de la Aeronáutica y del Espacio(NASA, yo’olal bix u k’aaba’ ich inglés), tu ts’áaj k’ajóoltbil uj yanchaj 31 ti’ enero máaniko’ “leti’ u yóoxp’éel ku yantal ichil le k’aaba’tik “superlunas”, ku yúuchul le ken jach náats’ak Uj tu órbitail Yóok’ol Kaab, le je’elo’ k’ajóolta’an beey perigeo, le beetik ku léembal kex uláak’ 14 por ciento ti’ le suuk u léembalo’”. Ba’ale’, Salazar Gamboa ku tukultike’ le úucho’ ma’ noj uji’, le úucho’ ku k’aaba’tik ch’ooj uj, u ka’atéen u yantal túulis uj enero. Le ka’aj j máan tu táan u bo’oy Yóok’ol Kaabe’, Uje’ p’áat beey chake’, leti’ le je’el k’ajóolta’an beeu u ujil k’i’ik’”.