La Jornada Maya
Oochel Fernando Eloy
K'iintsil
Martes 10 ti' septiembre, 2019
Ciudad de México
Ichil xookolo’ob jeets’el tumen Instituto Nacional de Estadística y Geografía (Inegi), tu noj lu’umil Méxicoe’ yaan kex 18 millonesil u túul peek’, ba’ale’ ti’ le je’elo’obo’ kex u 80 por cientoile’ mina’an u yotocho’ob, ts’o’okole’ u ya’abile’ chéen beey u p’a’atalo’ob; le beetike’ u múuch’kabil Boehringer Ingelheim Animal Healthe’ ku ya’alik Méxicoe’ ti’ yaan ichil le lu’umo’ob tu’ux ku asab p’a’atal peek’ chéen beyo’ ichil América Latina. Ichil 18 mil yéetel 30 mil u túul peek’o’obe’ chéen beey u kaxtiko’ob u kuxtalo’ob tu bejilo’ob Ciudad de México.
Ti’ tuláakal peek’ ku biinsa’al tu kúuchil control antirrábico ti’ CDMXe’, chéen juntúul ichil lajune’ ku máan kadxtbil tumen u yuumil.
Yaan kúuchilo’ob tu’ux ku kaláanta’alo’obe’ tu’ux ku k’a’abéetkunsik u taak’ino’ob ti’al u péektsiltiko’ob meyaj unaj u yantal ti’al u ch’a’abal kaláantbil peek’o’ob p’ata’ano’ob chéen beyo’. Leti’obe’ ku ch’a’ako’ob peek’ ti’al u kaxtiko’ob uláak’ u yotocho’ob tu’ux ka yaabilta’ako’ob yéetel ka utsil kuxlako’ob le ken máatako’ob.
U albergueil Kolitas Al Rescate ku yáantik peek’o’ob p’ata’ano’ob chéen beyo’ yéetel le kaja’ano’ob chéen te’e bejo’obo, ku beetiko’ob yóok’lal u nu’ukbesajil Adopciones Online.
Tu nu’ukbesjail Adopciones Online ku yantal u páajtalil u yila’al ba’ax ku yúuchul yéetel juntúul peek’ yéeya’an yéetel u yáantajil plataformas digitales ti’al u bin u yil máak bix u bin u líik’il tuka’antéen yéetel u yáantajil le kúuchilo’. Ka’alikile’, máaxo’ob u k’áato’ob u máato’ob juntúul peek’e’ ku páajtal u yáantajo’ob yéetel taak’in ti’al u bin u ma’alobchajal le ba’alche’o’.
Beey túuno’ ti’al ma’ u p’a’atalo’ob tu juunalo’ob mix u kíinsa’alo’obe’, unaj u yantal máax óotiko’ob ba’ale’ ka u ts’áaj u yóolo’ob ti’al u yaabiltiko’ob, yéetel ma’ u máatalo’ob ti’al u jeel síiko’ob, tumen suuka’an u beeta’al ba’al beyo’. Peek’ asab ya’ab u p’a’atalo’obe’ leti’e’ pitbull, boxer wa rottweiler.
Máaxo’ob ku meyajo’ob te’e kúuchilo’oba’ ku ya’aliko’obe’ unaj u chukpajal u yóol máak u kaláanto’ob yéetel u ka’anso’ob ti’al u beetiko’ob uts ti’e’ peek’o’obo’.
