Reuters
Oochel Ap
K'iintsil
Miércoles 26 ti' junio, 2019
Ginebra
Yóok’ol kaabe’ táan u xíimbaltik u bejil ti’al u k’uchul "apartheid climático", tu’ux ayik’alo’obe’ ku kaxtiko’ob bix u púuts’ulo’ob ti’ u jach k’aasil ba’al táan u yúuchul yóok’ol kaab yóok’lal calentamiento global, ka’alikil óotsil máako’obe’ ku asab yilko’ob u k’aasil, beey úuchik u je’ets’el ti’ u tsol ts’íibil Naciones Unidas jts’a’ab k’ajóoltbil martes.
Ts’íibe’, jts’a’ab k’ajóoltbil tu kúuchil Consejo de Derechos Humanos ti’ ONU, tumen t’aanaj Philip Alston, juntúul máak jach kaambanaja’an yóok’lal u jach óotsilil wíinik, máax tu ya’alaje’, mola’ayobe’ unaj u beetiko’ob k’a’anan ba’alo’ob ti’al u yaktáantikuba’ob ti’ cambio climático, ba’ale’ ma’atáan u páajtal u p’a’atal óotsil máako’ob tu k’abo’ob ti’al u kaláantalo’ob.
“U jach p’áatal tuláaka’al ba’al tu k’ab privado mola’ayobe’ je’el u beetik ka jach chikpajak apartheid climático tu’ux ayik’alo’obe’ ku bo’olo’ob ti’al u púuts’ulo’ob ti’ u jejeláas k’eexilo’ob táan u yantal tu chokolil yóok’ol kaab, wi’ijil yéetel xwo’okinil kuxtale’, ka’alikil u yalabil máako’obe’ yaan u muk’yajtik ba’al”, tu ts’íibtaj.
Alstone’ tu ch’a’achibtaj neoyorquinoilo’ob jach p’áata’abo’ob tu juunalo’ob xma’ sáasili’, ts’o’okole’ ma’ xan áantabo’ob úuchik u jaats’ chak ik’al Sandy tu ja’abil 2021, ka’alikil “Goldman Sachse’ bak’pachta’an tumen u múuch’ilo’ob saam u ts’o’okole’ yaan xan sáasili’”.
U p’a’atal tuláakal ba’al tu k’ab privado mola’ayob ti’al u kaláantikubáaj máak ti’ bix táan u máan k’iino’obe’, ichil jach ooxolil wa ke’elil, wa tak le ken ka’anchajak u ja’il k’áak’náabe’ “óoli’ ku jach jets’ik u loobilta’al u páajtalil wíinik, tumen ayik’alo’obe’ ku ts’aatáanta’alo’ob yéetel óotsilo’obe’ chéen tu juunal u p’a’atalo’ob”, tu ts’íibtaj.
“Tak k’iin jach táan u yutsil bin ba’alobe’, cientos millonesil máako’obe’ yaan u yantal u yilko’ob ba’ax ken u beeto’ob tumen ma’ jeets’el wa yaan ba’al ti’al u jaanto’obi’, yaan u yantal u luk’ulo’ob ti’ u lu’umilo’ob, yaan u yantal k’oja’ano’ob yéetel kíimil”.
Tsol ts’íibe’ ku t’aan yóok’lal meyaj ku taal u beeta’al tumen jala’acho’ob tumen chéen ku túuxtik u ajmeyajo’ob ti’al ka “tse’eknako’ob”, kex tumen ajxak’al xooko’ob yéetel ajmeyaj máako’ob yóok’lal yóok’ol kaabe’ táan u ya’aliko’ob sajbe’entsil ba’ax ku yúuchul lik’il u ja’abil 1970.
