de

del

AFP
Oochel AFP
K'iintsil

París.
Jueves 18 ti' abril, 2019

Ki’ book wa perfumee’ k’a’abéetkunsa’ab ma’ili’ yanak u k’iinilo’ob Cristo, le ken yanak máax mukbil, ti’al u k’as sa’atal u tu’il ba’al tu k’iinilo’ob Edad Media yéetel te’e k’iino’oba’ ku na’atal beey jump’éel ayik’al yéetel ki’ óol ba’al. Le je’ela’ chéen jayp’éel ba’al ku páajtla u tsikbalta’al yéetel u yila’al ti’ jump’éel túumben kúuchil cha’an yaan París.

Ti’ jump’éel u tu’uk’il palecete aktáan yaan ti’ ópera Garnier, tu k’íiwikil u noj kaajil Franciae’, ti’ jump’éel naj líik’sa’ab tumen baatsil Fragonarde’, ku ye’esa’al jejeláas its’at yaan u yil yéetel jump’éel u kaajil Costa Azul, tu’ux síij u tuukilil ki’ bokil yóok’ol kaab; tu ja’abil 2018e’ táakbesa’ab ichil u tsoolil patrimonio cultural inmaterial beeta’an tumen Organización de las Naciones Unidas para la Educación, la Ciencia y la Cultura.

“Wa kin taasik in paalalo’ob weye’, ma’ in k’áat ka náakak u yóolo’obi’. In k’áat xan ka ila’ak tumen chino aj xíinximbalo’ob, bix u beeta’al u meyajil ki’ bokil Francia”, tu tsolaj Agnès Costa, juntúul láak’il u baatsil Fragonard yéetel máax jo’olbesik xan u beeta’al kúuchil cha’an.

Yéetel u yáantajil juntúul guíae’, aj xíinximbalo’obe’ yaan u páajtal u yilko’ob jump’éel órgano, u nu’ukulil meyaj perfumista, tu’ux yaan kex 400 u p’éel frascos ti’al u xa’ak’tal ba’al, le je’elo’ k’a’abéetkunsa’ab tak siglo XX, ts’o’okole’ yaan u yila’al ka páatak u mu’uch’ul ba’ax ku yila’al yéetel u book ba’al.

Jump’éel ti’ le noj ba’al yaan u yila’al ti’ le e’esajila’, leti’ u máabenil María Antonieta, x ajaw u ki’ bokkíinsmajubáaj, máax kúulpachchaj ti’ u yéet kaajilo’obe’ tumen leti’e’ mantats’ ku yichkíil, beey úuchik u kanik tumen ti’ líik’ Viena.

Ba’ax k’ajóolta’an beey pomander, nu’ukulo’ob beeta’an yéetel metal tu’ux ku líik’sa’al t’u’uts’ukil ba’al u ts’u’uts’maj ki’ book aceite, ku meyaj ti’al u tsikbalta’al bix máanik Edad Media. Ts’o’okole’ ki’ boke’ p’áat beey pagano ba’al ti’al Najil k’uj, ba’ale’ kex beyo’ láayli’ u na’atal beey jump’éel ba’al yaan u muuk’ ti’al u xu’ulsik k’oja’anil ku yantal yóok’lal ja’. Wíiniko’ob ku náachtalo’obe’ ku suuto’ob yéetel jejeláas ba’al ki’ u bookil.

Vinagrese’, mejen luucho’ob jach ki’ u booko’ob yéetel ku k’a’abéetkunsa’al ka’ach ti’al u su’utul tu yóol ko’olel tumen jach jeep’el u nook’o’ob.