AFP
Oochel Rodrigo Díaz Guzmán
K'iintsill
Davos.
Martes 22 ti' enero, 2019
K’uch u k’iinil, ichil u ja’abil 2018e’, tu’ux jach chikpaj tu’ux ku múuch’ul taak’in ti’ yóok’ol kaab, tumen chéen tu k’ab 26 tajan ayik’al máako’obe’ ku yantal, wa ku ke’etel yéetel le taak’in yaan tu k’ab 3 mil 800 millonesil óotsil máako’ob yaan lu’umkabil, beey úuchik u je’ets’el tumen u tsol xaak’alil Oxfam Internacional.
“Noj xáakab ku yantal ichil ayik’al yéetel óotsil máako’obe’ ku jumpáaykunsik meyaj ku beeta’al ti’al u xu’ulsal óotsilil, ku loobiltik bix u meyajta’al taak’in yéetel ku tséentik p’eekil ichil kajnáalo’ob”, beey úuchik u ya’alik Winnie Byanyima, u ejecutivail Oxfam Internacional.
Ichil ba’ax a’alab tumen organización no gubernamental (ONG), tu ja’abil 2017e’ yaan 43 u túul máako’ob tajan ayik’alo’ob, tu k’abo’ob p’aatal u ya’abil taak’in, maanal ti’ le beyka’aj yaan tu k’ab u chúumukil óotsil máako’ob yaan yóok’ol kaab.
Jala’acho’obe’, “unaj u jach iliko’ob ka bo’ota’ak impuestos tumen mola’ayo’ob yéetel ayik’al máako’ob”, tu ya’alaj.
Byanyimae’ t’aanaj tu yóok’olal le je’ela’, úuchik u ts’a’abal k’ajóoltbil u tsol xaak’al ts’íibil yóok’olal x ma’ keetil yaan yóok’ol kaab ma’ili’ káajak u yantal Foro Económico Mundial, suuk u beeta’al Davos.
Ba’ax chikbesa’ab tumen ONGe’, j ch’a’ab ti’ ba’ax jóok’sa’ab tumen u pik’il ju’unil Forbes yéetel tumen banco Crédit Suisse, ba’ale’ le bix jóok’sa’abik le ba’ax ts’a’ab k’ajóoltbilo’ ku beetik u k’áatchibta’al wa no’ojan u beeta’al tumen economistas.
Ichil ba’ax a’alab tumen ONG, taak’in much’a’an tumen u jach ayik’al máakil yaan yóok’ol kaab, Jeff Bezos, u yuumil Amazone’, le ja’ab máaniko’ tu náaksaj 112 mil millones de dólares taak’inil yaan ti’. Taak’in ku ts’a’abal ti’al u meyajta’al toj óolal tu lu’umil Etiopíae’ ku chikbesik chéen u unoil por cientoil ti’ le beyka’aj taak’in yaan ti’ Bezos, tu ya’alaj.
[b]Ku ya’abtal taak’in[/b]
Beey túuno’, taak’in much’a’an tumen ayik’alo’ob yaan yóok’ol kaabe’, k’uch tak 900 mil millonesil dólares tak le ja’ab máaniko’, u séebanil u na’akale’ ku chikbesik 2 mil 500 millonesil dólares sáansamal. Tu kúulpachil le le je’elo’, u náajalil u chúumukil máaxo’ob asab óotsilo’ob yóok’ol kaabe’, éem u 11 por cientoil.
Lik’ul talamilo’ob yanchaj tu ja’abil 2008e’ le jaytúul ayik’al máako’ob yaan wey lu’umkabile’, ka’ap’éelchaji, tu ya’alaj.
Beyxan, Oxfame’ tu tsikbaltaj “ayik’al máako’obe’ ku asab náajalo’ob ma’ chéen tumen táan u ya’abtal u taak’ino’ob, ku ya’abtal xan tumen niveles impositivose’ ma’atech u ko’ojtal kex ts’o’ok u máan ja’abo’ob.
Wa tumen ka úuchuk ba’al kúulpache’, ti’ u ya’abil jala’acho’obe’ je’el u yantal taak’in ti’al u ts’a’abal ti’ servicios públicos, beey tu ya’alaj Oxfam.
