de

del

Reuters y Dpa
Oochel Afp
K'instil

Miércoles 27 ti' diciembre, 2017

[i]Star Wars: los últimos Jedi [/i]ts’o’ok u ye’esik u Muuk’ tu kúuchilo’ob cha’an yóok’ol kaab, tumen tak domingoe’ ts’o’ok u much’ik 745.5 millonesil dólares.

U ko’onol boletos ti’al u cha’anta’al Estados Unidose’ náak tak 365 millonesil dólares ichil yáax lajunp’éel k’iino’ob, ts’o’okole’ tak jo’oljeake’ yanchaj uláak’ 32 millones, le beetik le cha’ana’ j súut u yóoxp’éelil asab uts binik ti’ ichil u ja’abil 2017, tu paach La bella y la bestia, tu’ux j múuch’ 504 millones, yéetel Mujer Maravilla, tu’ux yanchaj 412 millones.

Los últimos Jedi ts’o’ok u much’ik 380.3 millonesil dólares ichil tuláakal yóok’ol kaab. Tu lu’umil Dinamarca yéetel Sueciae’ leti’e’ cha’an asab ts’o’ok u much’ik t’aak’in ti’ u ja’abil 2017, ts’o’okole’ tu lu’umil Europae’ ti’ yaan tu kan kúuchil. Tu ka’analile’ ti’ yaan Reino Unido tumen ts’o’ok u konik 67.4 miloonesil dólares; ts’o’okole’ ti’ yaan Alemania yéetel 40 millones; Francia, u konmaj 29.3 millones, yéetel Australia, yéetel 26.9 millones.

[i]Los últimos Jedi,[/i] cha’an t’u’ulpachtik [i]Star Wars: el despertar de la fuerza,[/i] jóok’sa’ab tu ja’abil 2015, ti’ yaan tu kúuchil 87 ichil cha’ano’ob asab taak’in múuch’kíinsa’an ti’ tuláakal le ts’o’ok u beeta’alo’obe’, yáanal ti’ Escuadrón Suicida, ti’ u ja’abil 2016, chéen yanchaj 1.4 millonesil dólares.

Rian Johnson jo’olbes u meyajil tu’ux táakpaj Mark Hamill, Carrie Fisher, Adam Driver, Daisy Ridley, John Boyega, Oscar Isaac, Andy Serkis, Lupita Nyong’o yéete Domhnall Gleeson, ichil uláak’o’ob. Leti’e cha’an tu ts’ook beetaj Fisher, máax sa’at u kuxtal le ja’ab máaniko’.

[i]Jumanji: en la selva[/i] (Sony) yéetel [i]Notas perfectas 3[/i] (Universal), láayli’ jach ma’alo’ob uchik u k’a’amalo’ob; ts’o’okole’ [i]The Greatest Showman (Fox)[/i] ma’alo’ob u bin tu lu’umil tu’ux beeta’ab. Ka’alikil aj cha’ano’obe’ ma’ jach taakak u cha’antiko’ob [i]Pequeña gran vida[/i](Paramount) yéetel [i]Father Figures[/i] (Warner Bros-Alcon).

[i]Los últimos Jedi[/i] leti’e cha’an asab taak’in ts’o’ok u múuch’ik tu taquillasil Estados Unidos, ts’o’ok u yantal 220 millonesil dólares tu yáax fin de semanail. Yanchaj uláak’ cha’an ketik tu k’iinil 20 ti’ diciembre, uchik u káajal u ye’esa’al u cha’anil Jumanji: en la selva, yéetele’ ts’o’ok u múuch’ul 34 millonesil dólares ichil 3 mil 765 salas ichil viernes tak domingo.

[b]Cha'an yéetel jaajil[/b]

Ichil uláak’ ba’alo’obe’, juntúul u xoknáalil Universidad de Leicester, Reino Unido, tu beetaj xaak’al ti’al u yojéelta’al beyka’aj muuk’ k’a’anan u yantal ti’ espadas láser Star Wars wa ka jach yano’obe’, ka tu jets’aj k’a’anan óoli’ siete megavatios, ku taal u ts’aa beey 70 u p’éel kis buuts’o’ob, beey uchik u ts’a’abal k’ajóoltbil tu pik’il ju’unil Journal of Interdisciplinary Science Topics.

Ka’alikil tu kúuchilo’ob cha’an táan u yila’al tuka’aten ka’amat yeej yéetel lásero’ob te’e k’iino’ob tu’ux ts’a’ab k’ajóoltbil u túumben cha’anil Star Wars, Luke Willcocks tu beetaj jejeláas xaak’alilo’ob yo’olal u yáax jatsil, [i]La amenaza fantasma[/i], tu’ux chikpaj u beeta’al jump’éel nojoch jool ti’ jump’éel joolnaj tumen j ka’ansaj jedi Qui-Gon Jinn (Liam Neeson) yéetel u ka’amat yeejil.

Yéetel ba’ax ku cha’anta’ale’, chéen ku k’a’abéetchajal 12 segunds ti’al u beeta’al, ku ya’alik Willcocks, máax a’alike’ metal, yéetel le beeta’an le joolnajo’, óoli’ jach je’ex titanioe’, le beetik tu tukultaj xan le je’elo’ ti’al u jóok’sik u xookil. Suuka’anil u p’iisile’ ku chukik 91 centímeros u chowakil yéetel kamp’éel centímetros u wóolisil espada, ts’o’okole’ wa ku tukulta’al beyka’aj metal ku yíibile’, ku tukultik ka’amat yeejile’ ku chukik u muuk’ tak 6.96 megavatios.