de

del

La Jornada Maya
Oochel Ap / David Zalubowski
K'iintsil

Dallas, Estados Unidos
21 ti' abril, 2017

X táanxel kajilil ti’ México Jeanette Vizguerra, máax u k’ubéetmajubáaj lik’ul febrero máanik, ti’ jump’éel najil k’uj yaan tu kaajil Denver, Colorado, tia’al ma’ u jóok’sa’al ti’ Estados Unidos, táakbesa’an ichil u xookil 100 máako’ob ku asab u’ubal u t’anao’ob ti’ tuláakal yóok’ol kaab, suuk u beeta’al ja’ab man ja’ab tumen u pik’il ju’unil [i]Time.[/i]

Vizguerra táakbesa’al ti’ u tsol ts’íibil tu’ux yaan xan u k’aaba’ máako’ob jo’olbesiko’ob noj ba’alo’ob ti’ yóok’ol kaab, je’el bix u jo’opóopil Estados Unidos, Donald Trump; u jo’olpóopil Rusia, Vladimir Putin; máaxo’ob jo’olbesik noj mola’ayo’ob je’el bix Jeff Bezos, yéetel uláak’ aj paaxo’ob yéetel aj its’ato’ob.

Ts’o’ok u máan junk’aal ja’abo’ob úuchik u bin Vizguerra kajtal ti’ Denver, kantúul u paalal, óoxtulo’obe’ ti’ yanchajo’ob Estados Unidos. Tu k’ubentajubáaj 15 ti’ febrero máanik, ti’ u najil k’uj First Unitarian Society, ti’ Denver, uchak u je’ets’el yaan u ju’unil tia’al ka jóok’sa’ak ti’ le noj lu’umo’.

Ti’ jump’éel chan kóom ts’íib jóok’sa’an ti’ [i]Time[/i], jts’íibta’ab tumen activista America Ferrera, ku ya’alike’ “Jeanette k’uch kajtal ti’ Estados Unidos tia’al u meyaj beey conserje; tu beetaj múuch’kabilo’ob yéetel tu tukultaj u patjo’oltik jump’éel u mola’ay utia’al, ba’ale’ mai’li’ béeyak u káajsik u péektsiltik meyajo’ob yaan ba’al u yil yéetel ba’ax ku je’ets’el tu a’almaj t’aanilo’ob yóok’ol táanxel kajilo’ob ti’ le lu’umo’, jump’éel noj ba’al, sajbe’entsil tia’al juntúul táanxel kajilil mina’an u ju’unilo’ob”.

“Waxakp’éel ja’abo’ob uchik u péek tia’al ma’ u jóok’sa’al ti’ Estados Unidos, le beetik tu tukultaj u ts’áak k’ajóoltbil ba’ax ku yúuchul ti’, tak ka jbin kajtal tu najil k’uj Denver. Letie’e ma’ te’e noj lu’uma tia’al u loobiltik máak, mix tia’al u konik droga wa tia’al u kiinsaj, chéen taal ikil u máan u kaxant u ma’alo’obkúunsik u kuxtal yéetel u jóok’sik táanil u baatsil”, tu ts’íibtaj Ferrara.

Vizguerra chikpaj tu táan jala’acho’ob ti’ Estados Unidos, tu ja’abil 2009, uchik u je’elsa’al tumen juntúul kanan kaaj. Ba’ale’ tu yo’olal le je’elo’ tu jóok’saj jump’éel ju’un tu’ux ku je’ets’ele’ yaan “permanencia de remoción”, ku xáantal jump’éel ja’ab, tia’al ka béeyak u p’áatal ti’ le noj lu’umo’. Ba’ale’ jts’o’ok ti’ febrero máaniko’, ts’o’okole’ ma’ ts’a’ab u jeel ti’.

________________________________________________

[b]Migrante mexicana, en las 100 influyentes de Time[/b]

La inmigrante indocumentada mexicana Jeanette Vizguerra, quien desde febrero pasado permanece refugiada en una iglesia de Denver, Colorado, para impedir su deportación, fue incluida hoy en la lista de las 100 personas más influyentes en el mundo, elaborada cada año por la revista [i]Time.[/i]

En un breve perfil de Vizguerra, escrito para la revista, la actriz y activista America Ferrera explicó que “Jeanette se trasladó a Estados Unidos para ser un conserje, trabajando como organizadora de sindicatos y construyendo su propia empresa antes de convertirse en un defensor de la reforma migratoria, una cosa audaz y arriesgada para una inmigrante indocumentada”.

Vizguerra fue detectada por las autoridades migratorias de Estados Unidos, en 2009 y tras movilizarse obtuvo un permiso de “permanencia de remoción”, años tras años, el cual expiró en febrero pasado pero esta vez no fue renovado.