de

del

Europa Press y Dpa
Oochel: Afp / Nature Publishing Group / Jian Han
K'iintsil

Miércoles 1 ti' febrero, 2017
Madrid y París

Juntúul chan ba’alche’ kaxta’ab ich u k’áak’nabilo’ob China, ku beetik u tuukulta’al ti’ tóop’ kuxtal, jujump’íitil uchik u bin k’expajal tak ka yanchaj wíinik ti’ yóok’ol kaab.

Aj xak’al xooko’obe’, tu kaxanto’ob u chíikulal ba’ax ku tukulta’al u asab úuchbenil ch’i’ibal wíinik, juntúul jach mejen wíinkilil kaja’an ich ja’. Ku ya’alale’ kuxlaj kex 540 millones ti ja’abo’ob paachil.

Jpa’at u k’aaba’ beey Saccorhytus, tumen óol beey jump’éel chan mukuk wa saco, túuts’ wóolis u wíinkilal yéetel nojoch u chi’, jump’éel túumben wíinkil tia’al u xak’alta’al; béeychaj u yila’al uchak u kaxanta’al mejen microfósiles ti’ China.

Chan ba’alche’e, jach nojoch u chi’ wa ku ke’etel yéetel u wíinkilal, ts’o’okole’ yaan waxakp’éel u joolil. Ku ya’alale’, ku túuts’ jaantik jejeláas ba’alo’ob.

[i]Saccorhytus[/i] ku p’isik kex jump’éel milimetro, ku tukulta’ale’ kuxlaj tu samil yanchaj jáal ja’. Beyxan ku tukulta’ale’ chéen ku yu’ubaj yéetel u yoot’el tumen ka jbeeta’ab xaak’alo’obe’ ma’ j-ila’ab wa yaan u yicho’obi’.

Simon Conway Morris, juntúul ti’ máaxo’ob ts’íibnaj ti’e’ xak’al xooko’, táakpaja’an xan ti’ Colegio Saint John ti’ u najil xook Universidad de Cambridge, Reino Unido tu ya’alaje’: ktukultik, jatsa’an beey deuteróstomo temprano, le beetik ku tukulta’al ti’ síij ya’abach u jejeláasil wíinikilo’ob, tu’ux táakpaja’an wíinik. Ba’ax kxokike’, ku tukulta’al jach mejen ba’alo’ob, ba’ale’ le ken ila’ako’ob ti’ microscopioe’, ku chikpajal ya’abach ba’alo’ob.

__________________________________________________

[b]Ancestro prehistórico de los humanos con nueve aperturas en su cuerpo[/b]

Una pequeña criatura marina identificada a partir de fósiles encontrados en China puede ser el primer paso conocido en un camino evolutivo que eventualmente llevó a la aparición del ser humano.

[i]Saccorhytus[/i], como fue nombrada, tenía una gran boca (respecto al resto de su cuerpo) y ocho aperturas en su anatomía. Se alimentaba probablemente engullendo partículas de alimentos y diversas especies.