Carlos Águila Arreola
Oochel: François Baelen
La Jornada Maya
México
Lunes 8 ti' junio, 2020
Úuchik u beeta’al jump’éel noj meyaj tumen aj xak’al xooko’ob Lorenzo Álvarez Filip yéetel Noemí Espinosa Andrade, ti’ u kúuchil Laboratorio de Biodiversidad Arrecifal y Conservación ku meyaj tu yáam u mola’ayil Instituto de Limnología y Ciencias del Mar, tu noj kaajil Puerto Morelose’, chikpaj le bix úuchik u je’etsel yaan u meyaj u jaatsil k’áak’náab k’ajóolta’an wa áreas marinas protegidas (AMP’s) ti’ u ja’il Caribe’, ma’ no’ojan u lúubul ti’ u kuxtalil kayo’ob yano’ob ti’ u chawayilo‘ob wa arrecifales te’elo’.
Ti’ le ts’ook ja’abo’oba’, taak’in ku ts’a’abal ti’al u páajtal u meyaj kúuchilo’ob tu’ux ku kaláanta’al jejeláas k’áaxo’ob, ja’ob yéetel lu’umo’ob kaláantalo’ob ti’ Méxicoe’ ts’o’ok u bin u p’íitkunsa’al yóok’ol u 86 por ciento, le beetike’ ts’o’ok u yéemel xan le beyka’aj ku páajtal u meyaj le kúuchilo’oba’: óoli’ leti’ le ku yúuchul xan yéetel “u láak’o’ob, ku meyajo’ob tu’ux ti’ k’áak’náab”.
Le bix tukulta’an k’a’anan u meyaj túun AMP’s ichil u ja’ilo’ob Caribee’, beyxan le taak’in jeets’el uti’ale’, ma’ táan u chukpajal ti’al u beeta’al le kanan k’a’abéeto’, mix ti’al u kaláanta’al tu beel u kayilo’ob chawayo’ob, tak le ku ko’onolo’obo’, beey tu ya’alaj ajxak’al xooko’ob.
