de

del

Alonso Urrutia y Alma Muñoz
Oochel Notimex
K'iintsil

Ciudad de México.
Miércoles 19 ti' febrero, 2020.

Yóok’lal líik’saj t’aan táan u beeta’al tumen féeministaob tu ja’atskabil martes tu kúuchil Palacio Nacionale’, u jala’achil u noj lu’umil Méxicoe’, Andrés Manuel López Obrador, tu ya’alaj takpool ku beeta’al tumen ku kíinsa’al ko’olele’ táan u ts’aatáanta’al tumen máax beetik u secretariail Gobernación, Olga Sánchez Cordero yéetel tumen máax jo’olbesik Gobiernoil Ciudad de México, Claudia Sheimbaun.

Ti’ tse’ek ku beetik sáansamal jala’ache’, tu ya’alaje’ ku na’atik yaj óolal ku yu’ubal tumen ko’olelo’ob yóok’lal k’aasil ba’alo’ob ku yúuchul ti’ob, ba’ale’ tu k’áataje’ ka’aj beeta’ak ichil jets’ óolal tuláakal líik’saj t’aan wa xíimbal meyajil yéetel xan tu ya’alaje’ yaan k’iine’ ku yantal máak chéen ku kaxtik u jóok’sik wa ba’ax utsil chéen u ti’al ti’ ba’alo’ob beya’.
“Ma’ táan u páajtal u xu’ulsal loobilajil yéetel loobilaj”, beey tu ya’alaj úuchik u k’áatchibta’al yóok’lal ba’ax tu yilaj beeta’ab tumen ko’olelo’ob ti’ u joolnajil Palacio Nacional.

Beyxan tu ya’alaje’ leti’e’ kúuchilo’ob k’a’aytik péektsilo’ob yéetel máaxo’ob ma’ táan u k’exiko’ob u tuukul “beetik ba’al chéen ti’al u jóok’siko’ob wa ba’ax utsil u ti’alo’ob”.

“Tin wilaj tak bix úuchik u k’áatchib Liébano Sáenz, máax beetik u secretario particular (Ernesto) Zedillo, máax jach chi’ichnak bin. Ba’ale’ chéen unaj u k’áata’ab ti’e’ ka’ach táan u beetik u Jala’chile’ tu beetajo’ob u bo’ota’al tumen kaaj p’aax yaan ka’ach beey pribadóo, ts’o’okole’ le je’elo’ ya’abach billonesil pesos tu tojoltaj. Jayp’éel kúuchilo’ob ts’akyaj, jayp’éel najilo’ob xook, jaytúul máak utsil binik ti’. Kin na’atik táan u kaxta’al ka yanak jeets’el kuxtal, ba’ale’ ma’ unaj u beeta’al chéen tumen yaan u yantal u yutsil wa jaytúulo’obi’. Jump’éel ba’al najmal u ts’aatáanta’al, ma’ táan u páajtal u báaxal máak yéetel u yaj óol máak”.

López Obradore’ tu ya’alaj ma’ táan u éejentik ka ch’a’abak ba’ax ku yúuchul ti’al u mu’uk’ankunsa’al saajkil. Mix tuukul jok’a’an tu’ux ku ya’alal “tuláakal ba’ax táan u yúuchule’ chéen beey úuchik u yantalo’, úuchik u káajal u beetik u jala’achil López Obrador ka’aj jach talamchaj ba’al. Leti’ u yuumil ba’ax ku yúuchul. Ma’ táan u tselik u kuuch, chéen in k’áat ka utsuk tuukulnako’on”.

Beyxan jala’ache’ tu ya’alaj ku éejentik ka beeta’ak túumben mola’ayo’ob ti’al u meyaj tu yutsil ko’olel, ti’al u sáasilkunsa’al tuláakal ba’ax yaan u yil yéetel ko’olel, loobilajil wa talamilo’ob ku máansiko’ob, ba’ale’ le je’elo’, unaj u meyajta’al yéetel u je’ets’el tumen lalaj kóongreso’ob wa fiscalía yaan te’e noj lu’umo’obo’.