Fabiola Palapa Quijas
Oochel María Luisa Severiano
K'iintsil
Lunes 17 ti' febrero, 2020.
Ulises Manrique Zapata, u ka’a wáabil Emiliano Zapata Salazar, tu tsikbaltaje’ ma’ táan u ch’éenel u yáantik meyajo’ob yaan ba’al u yil yéetel ba’ax p’ata’ab tumen u nojoch taata, le beetike’ te’e k’iino’oba’ táan u tñaakmuk’tik u cha’anil Los jinetes del tiempo, beeta’an tumen Grupo Actoral de la Revolución Zapatista del Sur, tumen ts’o’ok u ts’a’abal k’ajóotbil tu kúuchil Manuel M. Ponce ba’ale’ beeta’ab xan u balts’amil tu kúuchil Palacio de Bellas Artes.
Ichil ba’ax táakbesa’an tu ye’esajil Emiliano: Zapata después de Zapata, xóot’ u beeta’al tu k’iinil jo’oljeake’, j ts’a’ab cha’antbil jump’éel meayjil tu’ux ku chikbesa’al tumen máax meyajte’, bix úuchik u k’ajóoltikubáaj Emiliano Zapata yéetel Pancho Villa.
Ulises Manriquee’ tu tsolaj táan u kaxtik ma’ u tu’ubasa’al k’ajla’ayil p’ata’ab tumen máax jo’olbes u ba’atelil k’eexil, tumen beyo’ yaan u páajtal u k’ajóolta’al tumen paala táan u bin u líik’ilo’ob. “Yaan k beetik le je’ela’ yéetel uláak’ meyajo’ob tu’ux ku táakbesa’al aj k’atun Emiliano Zapata Salazar yéetel je’el tu’uxak ka’aj je’ebek to’on joolnaj”
Yóok’lal u cha’anil Los jinetes del tiempo, j ka’a áabile’ tu ya’alaje’ jach ki’imak u yóol yéetel bix úuchik u ts’o’okol le meyeja’ tumen ti’ jóok’ ti’ balts’am ku beeta’al tumen kaaj. “To’one’ jach k ts’aamaj k óol ti’al k áantiko’ob ti’ je’el ba’axak ka’aj páatak j beetik ti’ le ba’ax ku k’a’abéetchajal ti’obe’”.
Ángel Ortega, máax jo’olbesik múuch’il balts’ame’, tu ya’alaj “Los jinetes del tiempo leti’e’ u k’aayil kuxtal yéetel leti’ob biinsik alab óol ti’ yóok’ol kaab, tumen kaajo’obe’ láayli’ xan t’aalal ti’ u k’ajla’ayil yéetel u k’a’ajesajil kuxtal”.
Múuch’il balts’ame’ káaj u meyaj kex lajun ja’abo’ob paachil, ts’o’okole’ tu ya’alaje’ ma’ kaambanajo’ob ti’ k’a’anan najilo’ob xook balts’am mix yaan kúuchilo’ob ti’ob ti’al u meyajo’ob, le beetik jach k’a’anan u ti’alo’ob u páajtal u ye’esik u meyajo’ob tu kúuchil Palacio de Bellas Artes.
Múul meyaj ichil Inbal yéetel kaaj: Jiménez
U balts’amil Los jinetes del tiempo, beeta’an yéetel u máakilo’ob beetik balts’am tu kaajil Quebrantadero, Axochiapan, Morelose’, tu k’a’ajsaj máaxo’ob tu chíimpoltajo’ob kuxtal.
Máax jo’olbesik Instituto Nacional de Bellas Artes y Literatura (Inbal), Lucina Jiménez, táakpaj tu súutukil úuchik u ts’a’abal k’ajóotlbil cha’an, beyxan ka’aj beeta’ab balts’am, te’elo’ tu k’ubaj jump’éel chíimpolal ti’ Grupo Actoral de la Revolución Zapatista del Sur, tu’ux tu ya’alaj xan le je’elo’ chéen u káajbalil múul meyaj yéetel kaaj: “Yaan k áantik u meyajil balts’am ku beeta’al kaaj yéetel yaan k meyajtik Maletas Viajeras ti’al u biinsa’al u ye’esajil Emiliano: Zapata después de Zapata tak tu lu’umil Morelos ti’al ka páatak u k’ajóolta’al”.
