de

del

Graciela H. Ortiz
Boonil ch’a’aban ti’ macay.org
K'iintsil

Jueves 13 ti' febrero, 2020.
Jo’, Yuactán

J boon yéetel ts’íib yukatekoil, Gabriel Ramírez Aznar, k’u’ub ti’ le miércoles máanika’ u chíimpolalil Héctor Victoria Aguilar, ku ts’a’abal tumen LXII Legislatura ti’ u Congreso u lu’umil Yucatán. Kex tumen Ramírez ma’ páatchaj u táakpajal te’e súutuko’ tumen ma’ jach toj u yóoli’, x ts’íib George Ann Huck, máax ts’o’ok u beel yéetele’, tu k’amaj chíimpolal tu k’ab máax jo’olbesik Mesa Directiva Janice Escobedo Salazar (PRI), máax láak’inta’ab xan tumen máax beetik Secretaria General de Gobierno, María Fritz Sierra; Magistrado Santiago Altamirano Escalante, máax chikbesik Tribunal Superior de Justicia del Estado; beyxan ti’ yanchaj jejeláas jo’olpóopilo’ob ti’ u noj kaajil Jo’, u lu’umil Yucatán, u noj lu’umil México ichil uláak’o’ob.

Ichil tuláakal u k’iinilo’ob ts’o’ok u k’u’ubul chíimpolale’, yáax juntéen u ts’a’abal ti’ juntúul máak kuxa’an ts’o’okole’ ma’ páatchaj u bin u k’ami’.
Táakbesa’ab u k’aaba’ Ramírez ti’al u k’amik chíimpolal tumen Fundación Cultural Macay, ““Gabriel Ramírez yukatekoil, kex ya’abach ja’abo’ob bin kajtal táanxel tu’uxe’, u yóol yéetel ba’ax u kanmaj ti’ Yucatáne’ ti’ ku taal ti’ u miatsili’”, tu ya’alaj u yatan.

“Mix juntéen u yotmaj u beet yaanal ba’ali’, ti’ líik’ tu bejil 66, ts’o’okole’ kex láayli’ k’oja’ane’ láayli’ u ts’íib yéetel u boon”, tu tsikbaltaj.
Beey túuno’, tu súutukil úuchik u t’aan x diputadail priista Mirthea Arjona Martín tu ya’alaje’: “jach noj ba’al k ti’al u páajtal k chíimpoltik, tumen ku páajtal u yantal t-éetel tu súutukil táan u ts’íitpajal ichil u k’ajla’ayil le léegislasiiona’, tumen ti’ chíimpolal xane’ ts’a’aban u k’aaba’ juntúul k éet kaajal, máax, je’el bix techo’, tu bonaj bix u yilik k mu’uk’an yéetel piimpim lu’um”.
Tu ts’ooke’ tu ya’alaje’ “yóok’lal u meyaj ti’al k lu’umil, ti’al Yucatán, ka’alikil u ye’esik u yaabilaj ti’ u kaajale’, j ka’ansaj Gabriel Ramírez Aznar u náajalmaj ka chíimpolta’ak yéetel le je’ela’”.

U chíimpolalil Héctor Victoria Aguilar ku kaxtik u chikbesik yéetel u táan óoltik yukateko’ob ts’o’ok u beetiko’ob noj ba’al ichil u meyajil a’almaj t’aan, its’at, miatsil, u k’i’itbesa’al yéetel u kaláanta’al u páajtalil wíinik; je’el bix xan u kaláanta’al yóok’ol kaab yéetel je’el ba’axak ka u beet máak ti’al u yutsil u noj lu’umil Yucatán, México yéetel yóok’ol kaab.
Beyxan tu súutukil úuchik u k’u’ubul chíimpolale’ táakpaj u múuch’paaxil U Jala’achil u Lu’umil Yucatán yéetel u múuch’k’aayil Secretaría de Educación del estado (Segey).