Abraham Díaz
Oochel Markus Keef
K'iintsil
Ciudad de México.
Lunes 10 ti' febrero, 2020.
U k’a’amkach juumil u báanal ja’, u jaats’ cháak yéetel u jela’an paaxil jump’éel k’olome’ tu táanikunsajo’ob jump’éel ti’ u jak’be’en juumilo’ob mix juntéen yáax u’uya’ak ka’ach ti’ póopular paax ts’o’ok u beeta’al.
Úuchik u máan u yáax ka’ak’áal segundosil le juumo’oba’ ku káajal u yu’ubal jump’éel chaantakil riff tu’ux ku yu’uba’al óoxp’éel juumo’ob: dom-dom-dommm, paaxe’ kabal u yu’ubal u toonoil ka’alikil Ozzy Osbournee’ ku k’a’aytik u loobil t’aan; k’aasil t’aane’ ts’o’ok u ya’alal, le beetik yóok’ol kaabe’ yaan u k’éexel.
Tu k’iinil 13 ti’ febrero ti’ u ja’abil 1970, óoli’ 50 ja’abo’ob paachil, leti’ ka’aj yáax juumnaj le éek’olch’e’en paaxila’, úuchik u ts’a’abal k’ajóoltbil Black Sabbath, yáax meyaj beeta’ab tumen británikail múuch’paax láayli’ xan beey u k’aaba’o’. Le túune’, leti’ ku ch’a’abal beey u yáax meyajil yéetel u káajbal heavy metal.
Yéetel ya’abach juume’, k’a’amkach paax yéetel u jejeláasil ba’alo’ob ku yu’uba’al te’e k’iino’oba’, u paaxil riffs beeta’ab tumen Tony Iommi óoli’ beey chéen chan ki’iki’ chaantakil paax, ka’alikil u juum Black Sabbathe’, náach ti’ bix úuchik u káajal u yu’ubal tu ja’abil 1970. Je’el bixak úuchike’, u jaajile’ paax beeta’abe’ yaan u k’a’ajsa’al ichil u k’ajla’ayil paax yóok’lal jejeláas ba’al.
Yáaxe’ yóok’lal bix úuchik u juum. Ti’ Iommie’ úuch loob ti’ yéetel jump’éel kóortadorae’, ka’aj yanchaj u luk’sa’al junxéet ti’ u yaal u k’abo’ob ti’ u x t’síit k’abile’, le beetik ti’ Frank Anthony (u jaajil u k’aaba’), a’alab ma’ táan u páajtal u paax tuka’atéen, le óolal yanchaj u beetik jump’éel prootesis ti’al u chukpajal tuka’atéen u kabo’: tu k’a’abéetkunsaj bek’ech kuuerdas yéetel ma’ tu jach tesáartajo’obi’, beyxan ti’ yéensaj u toonoil u áafinasion. ti’al u p’áatal asab kóoch, le beetik u paaxe’ óol éek’olch’e’enchaj u juum, beey úuchik u yantal sabbatheroil juum.
Beey túuno’, riff ku yu’ubal ti’ Black Sabbath ch’a’abal u yóol ti’ jump’éel progresión armónica k’ajóolta’an beey tritono wa intervalo del diablo (diabolus in música), tumen lik’ul u k’iinilo’ob Edad Media yéetel nuup’ul ti’ ba’aax yaan ba’al u yil yéetel k’aasil wa yéetel Príncipe de las Tinieblas.
