U xchíikbesajil u máasewal kaajilo’ob Yucatán, María Candelaria May Novelo, bin tak tu mola’ayil Instituto Nacional Electoral (INE) ti’al u kaxtik ka tse’elek u báaxalkuuchil yóok’lal Diputación Federal ti’al u Yáax Jatsaljaatsil, tu’ux táaka’an Liborio Vidal Aguilar yéetel Alpha Tavera, máax tu takpoltajo’ob tumen táan u ch’a’ak kúuchilo’ob unaj u ch’a’abal tumen maaya máako’ob.
Yéetel u táakmuk’tajil Agenda de las Mujeres por la Igualdad Sustantiva en Yucatán (Amisy), May Noveloe’ bin te’e martes máanika’, tu kúuchil INE yaan tu méek’tankaajil Saki’, beyxan ti’ u kúuchil le mola’ay yaan ti’ u lu’umil Yucatan, p’aatal tu noj kaajil Jo’, ti’al u k’ubuk ju’un ku k’áata’al ti’al u páajtal u jéets’el takpool ku beetik. May Noveloe’ táan u kaxtik ka tse’elek u báaxalkuuch le máako’oba’; u yáax jatsaljaatsil yéeybale’ ti’ yaan tu kaajil Saki’.
“Binen ti’al in k’ubik u ju’unil ti’al in beetik u takpoolil yóok’ol máaxo’ob táan u táakpajalo’ob tu’ux ma’ unaji’; tu yáax jatsaljaatsil yéeybale’ unaj yaan juntúul maaya ko’olel, ts’o’okole’ unaj xan u chíimpolta’al u kéet yantal ich yéeyajile’, xiib yéetel ko’olel, le beetike’ unaj ko’olel máax yaan te’elo’”, beey úuchik u tsolik Candelaria. Ikil u táakpajal máako’ob ma’ táan u chíikbesiko’ob maaya kaaje’, Maria Candelariae’ tu jets’aj u beetik takpool yéetel u yáantajil óoxtúul uláak’ máak, máaxo’ob chíikbesik u kajnáalilo’ob Saki’.
“Yéetel le báaxalkuucho’oba’, ya’abach máak táan u p’a’asta’al yéetel táan u loobilta’al, tumen chéen ka’aj a’alabe’ leti’ máax kun báaxalo’obo’, le beetik k’a’anan u beeta’al takpool ti’al ka tse’eleko’obi’”, tu ya’alaj. Ju’un tu k’ubaj tu mola’ayil INEe’ beeta’ab yéetel u yáantajil u áabogadoilo’ob suuk u meyajtiko’ob ba’al yaan u yil yéetel u kaláanta’al u páajtalil wíiniko’ob yaan ti’ maaya kaajo’ob.
También te puede interesar: Candelaria May impugna candidaturas ''indígenas'' a diputados
“Máako’ob yano’ob ti’ táanxel péetlu’um ku yáantajo’ob; le je’ela’ chéen u chíikulil éet óol ichil kaajo’ob, tumen u yojelo’ob ba’ax u páajtalil máasewal kaajo’ob, le beetik áantajnajo’ob, ti’al u yutsil maaya kaaj”, tu ya’alaj. Beyxan x-áaktibistae’ tu ya’alaje’, ti’ u múuch’kab almejenil Acción Nacional (PAN) yéetel Movimiento de Regeneración Nacional (Morena) yaan máasewal máako’ob je’el u páajtal u chíikbesik u kajnáailo’ob le baanta je’ela’.
Ts’o’okole’, sáasil úuchik u p’atike’ ma’ tumen wa u p’éek ka báaxalkuuchnak le máako’oba’, u jaajile’ chéen ba’ax ku ya’aliko’obe’, ma’ bin u ch’a’ako’ob kúuchil ma’ u ti’alobi’, tumen lelo’ ku tselik páajtalil yaan ti’ máaxo’ob úuch káajak u péech’óolta’alo’ob. Beey ts’o’ok u k’ubik ju’uno’ob k’a’abéete’, walkila’ chéen unaj u páa’ta’al ba’ax kéen u ya’al INE tu’ux yaan u jets’ik ba’ax ku tukultik yóok’lal ba’ax k’áata’ab ti’.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
