U Mola’ayil Pat A’almajt’aano’obe’, tu éejentaj, yéetel 466 yéeyajil táakmuk’tik, mixjump’éel ma’ táan u éejentiki’ yéetel óoxp’éel ma’ jets’a’abe’, u jets’ts’íibil ti’al u je’ets’el u a’almajt’aanil Ley General de Consulta de los Pueblos y Comunidades Indígenas y Afromexicanas.
Te’e ts’íibil ju’uno’ ku chíimpolta’al u páajtalil ti’al u beeta’al k’áatchi’itajil yáax jets’a’an ti’ U Almejenil u A’almajt’aanil le noj lu’uma’, beyxan ichil U Mok’taanil 169 ti’ Organización Internacional del Trabajo sobre Pueblos Indígenas y Tribales en Países Independientes, ichil uláak’o’ob.
También te puede interesar: Cámara de Diputados aprueba ley de consulta a comunidades indígenas
Te’e jets’ju’uno’ ku ya’ala’al yaan u páajtalil ti’ob u k’áatchi’ibtalo’ob ich jáalk’abil, ma’ili’ beeta’ab mixba’ali’ yéetel tu’ux ka laj tso’olok wa ba’ax ti’obi’, tumen yéetele’ ku chíimpolta’al u muu’kil u t’aano’ob. Unaj u chíimpolta’al le ba’alo’oba: u yóol kaaj, u táak’al ti’ ba’ax suuk u beeta’ali’, u je’ets’el ba’ax ts’o’ok u tukulta’al, u kéet yantal páajtalilo’ob, u chíimpolta’al je’el ba’axak miaatsil, u jáalk’ab je’ets’el ba’al, u táakpajal máax k’a’abéet yéetel u sáasil úuchul ba’al jach ti’ tuláakal máak.
Ma’ táan u k’áatchi’ibta’al mix juntéel: u páajtalil wíinik jets’a’an unaj u yantal ti’ yéetel chíimpolta’an ti’ U Almejenil u A’almajt’aanil le noj lu’uma’ yéetel uláak’ k’a’anan ju’uno’ob; mix xan je’el ba’axak ka séeb beeta’ak ti’al u aktáanta’al je’el ba’axak pak’be’en k’oja’anile’ wa ba’ax ku beeta’al kéen úuchuk loob ti’ yóok’ol kaab; ba’ax unaj u beeta’al yéetel u k’a’amal tumen u jala’achil u Lu’umil México je’el bix le jets’a’an ti’ u jaatsil 89 ti’ U Almejenil u A’almajt’aanil le noj lu’uma’, mix xan u kananil México.
Ba’ax je’el u páajtal u chíikpajal ti’ k’áatchi’ile’, leti’ le je’elo’oba’: u éejenta’al wa u tse’elel wa ba’ax; u je’ets’el wa ba’ax ba’ale’ tu’ux ka a’ala’ak ba’ax ku k’áata’al ti’al ka béeyak u beeta’al; u tse’elel je’el ba’axake’ ba’ale’ tu’ux ka yanak u páajtalil u suta’al t’aan ti’al u k’e’exel wa ba’al ma’ táan u éejenta’ali’, beyxan tuukulo’ob, meyajo’ob yéetel tsoolilo’ob yóok’lal ba’ax le ku k’áatchi’ita’alo’.
Beyxan, ba’ax ku chíikpajal ti’ le k’áatchi’ilo’ yaan u beetik u núup’ul tu ka’atséelil. Lela’ u k’áat u ya’ale’ mokt’aano’ob ku yantal ichil Nojlu’um yéetel máasewal kaajo’obe’, yaan u chíimpolta’al, u jach ila’al yéetel u beeta’al tu beel tumen tu ka’atséelil máax táakpaja’ani’.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
