Maribel Ek Can, juntúul u kajnáalil Homún, Yucatáne’, u machmaj yéetel tuláakal u ki’imak óolalile’ u chíimpolalil Corazón de León, ku tich’ik ka’anal -óoli’ beey taak u k’ujsik tak te’e ka’ano’-, ka’alikil máaxo’ob ilike’ ku papaxk’a’abtiko’ob.
“Taak in ts’áak u níib óolalil ti’ tuláakal máak, tumen ku beetik k yantal k muuk’, tumen u k’ubiko’ob to’on le chíimpolala’, tumen k’ujsa’ab k kaajal tak Corazón de León, ts’o’okole’ le je’ela’ yaan u jach táaj ts’áak k óol ti’al meyaj yéetel ti’al k e’esik ti’ tuláakal máake táan k xook ta wéetele’ex, beyxan yéetel uláak’ máako’ob láayli’ u ku yaabiltiko’ob ba’ax k yaabiltik: yóok’ol kab yéetel ja’”, tu ya’alaj.
Leti’e’ láak’inta’ab tumen José Clemente May Echeverría yéetel Doroteo Hau Kue, ti’al u k’amiko’ob le sábado 3 ti’ julio máaniko’, chíimpolal k’u’ub ti’ Los Guardianes del Agua de Homún tumen Universidad de Guadalajara (UDG), tumen meyaj ku beetiko’ob ti’al u ba’ateltiko’ob yéetel u kaláantioko’ob ja’ tu táan nukuch mola’ayo’ob meyajtik k’éek’ene’ k’a’anan ti’al u kaláanta’al bix unaj u yúuchul kuxtal ichil wíinik yéetel yóok’ol kaab.
También te puede interesar: Homún recibe el Corazón de León por defensa del agua
Ek Cane’ tu ya’alaje’, le chíimpolala’ u chíikulal muuk’ yaan ti’ kaaj tu táan nukuch mola’ayo’ob tu’ux ku tséenta’al ba’alche’ob, ts’o’okole’ tu yóok’lale’ ku yantal u yóol ti’al ma’ u p’atik u meyajo’ob, yéetel ku ye’esiko’obe’ ma’ tu juunal yano’obi’.
Ek Cane’ tu ch’a’achbitaj tuláakal máaxo’ob táan xan u ba’atelo’ob ti’ uláak’ táanxel kaajo’ob wa lu’umo’obe’, tu ya’alaj ti’obe’ ma’ u p’atik ba’ax ku beetiko’obi’. “Ma’ xu’ulxik a xíimbale’ex, ts’áaj a wóole’ex, ma’ cha’ake’ex u lúubul a wóole’ex, beete’x ba’ax yaan a beete’ex, je’el bix ken k beet to’ono’”, tu ya’alaj.
Tu súutukil úuchik u t’aan Francisco Javier Armenta, máax jo’olbesik Federación de Estudiantes Universitarios (FEU), ti’ UDG, tu tsolaj chíimoplale’ k’u’ub ti’ le kaaja’ tumen ku ba’atel tu yóok’lal ja’, tumen ja’e’ kuxtal.
Aj kanan kaajo’ob, le wíiniko’oba’ ku ba’atelo’ob tu táan tuláakal ba’ax ku beeta’al ti’al u ya’alale’ táan bin u jóok’sa’al táanil kaajo’ob, ba’ale’ chéen tuus tumen chéen ku ts’a’abal meyaj nukuch mola’ayo’ob ti’al u k’askúuntiko’ob yóok’ol kaab.
Tu ya’alaje’ tu ja’abil 2016, ka káaj u múul ba’atelo’ob, ka káaj u múul meuajo’ob beey kaaj tu táan ba’ax taak u k’askúuntik yóok’ol kaab. “Unaj nojoch u puksi’ik’al máax ku chíimpolta’al, ts’o’okole’ walkila’ ti’ Homúne’ yaan ti’ Corazón de León tumen k’a’anan ba’ax ku beetik, yéetel u tuukulile’ ka béeyak u k’uchul ti’ je’el tu’uxak ti’ u kaajilo’ob México yéetel yóok’ol kaab” tu ya’alaj Armenta.
U chíimpolalil Corazón de León ku k’u’ubul ti’ máaxo’ob ku ba’atelo’ob yóok’lal kaaj, ts’a’aban ti’ máako’ob je’el bix máax beetik ka’ach u jala’achil Uruguay, José Pepe Mujica, j k’iin Alejandro Solalinde, yéetel x ts’íib péektsil Carmen Aristegui, ichil uláak’o’ob.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
