Jach paal Oriana ka’aj káaj u ye’esik u taakil u kaláantik yóok’ol kaab. Walkila’, ikil u jach óotik u kaláantik ja’e’, chan x ch’úupal síij Maxcanue’, tu béeykunsaj u táakpajal ti’ Los Niños del Agua, cha’an táan u beeta’al tumen u mola’ayil Raki Films, tu’ux yaan u táakbisk wakp’éel noj lu’umo’ob. “Jach táaj ki’imak in wóol”, tu ya’alaj x kanan ja’.
Lajunp’éel u ja’abil Oriana Alanís Pech, ts’o’oke’ úuch káajak u ye’esik uts tu yich ba’alo’ob yaan u yil yéetel yóok’ol kaab. Le beetike’, yéetel u yáantajil u láak’o’ob, u yéet kaajalo’ob yéetel u múuch’kabil Bacabe’, tu beetaj jump’éel múuch’ ku k’aaba’tik Kanan Ha, ti’al u patjo’olta’al jejeláas meyajo’ob unaj u beeta’al ti’al u kaláanta’al ja’.
“Ku jach a’alik ti’ob chéen jump’éel baaso ja’ unaj u k’a’abéetkunsiko’ob kéen u ja’a u kojo’ob; wa ka u k’a’abéetkunso’ob xan u ja’ail cháak, tumen leti’e’ ku chupik nu’ukulo’ob ti’al ka yanak ti’, ts’o’okole’ yéetel ku yisíinsik ba’alche’ob wa ku p’o’ik pisos”, beey tu ya’alaj Lucía Pech Canché, u maama Oriana, máax tsikbalnaj yéetel La Jornada Maya.
También te puede interesar: Oriana, una guardiana del agua yucateca que participará en filme internacional
Ba’alo’ob je’el bix le je’eloo’, tu beetaj u pakta’al Oriana beey juntúul x kanan ja’; u múuch’kabil Bacabe’ tu jets’aj u k’aaba’ beey Ha’kanul; beyxan leti’e’ tu ts’o’oksaj kaambal yaan ba’al u yil yéetel le ba’alo’oba’.
Beey túuno’, Orianae’ tu pajtalo’otaj u kúuchil Facebook ku k’aaba’tik Litereando con Oriana y Randy, tu’ux ku péektsilta’al xook, ikil u ts’áako’ob cha’an tu’ux ku xokiko’ob u xóoxot’il ts’íibo’ob yéetel ku ka’ansiko’ob jayp’éel t’aano’ob ich maaya.
Ichil u cha’anil Los Niños del Agua ku chíikpajal tu’ux ku t’aan ich maayai’. tumen leti’ xane’, u k’áat ka kaláanta’ak ba’ax suuk u beeta’al ich kaajo’ob, beyxan ba’ax suuk u yila’al ichil le miatsil jach k’a’anan u ti’alo’, tu tsikbaltaj u maama Oriana. Leti’ xane’, ts’o’ok u chan máan k’iin káajak u beetik ba’alo’ob ti’al u yutsil yóok’ol kaab, ikil u meyaj ichil u múuch’kabil Maxcanú Verde, tu’ux ku kaxta’al u jeel kuxkíinsa’al k’áax te’e kaajo’.
‘Ku tukultiko’obe’ mixba’al ku yúuchul’
“Ya’abach máake’ mix táan u tukultik ba’ax ku yúuchul yéetel yóok’ol kaab, ba’ale’ leti’ u jach k’a’ananil ba’al yaan; ku tukultike’ chéen táan u ya’alal, yéetel mix táan u yúuchul mix ba’al. Ku puliko’ob ba’al tu’ux yaan ja’”, tu ya’alaj Oriana.
Leti’e’ tu túuxtaj k’a’anan t’aan ti’ tuláakal u kajnáalilo’ob Yucatán: Ka u much’ kaláanto’ob ja’. Ti’al beyo’, ku ya’alik, ma’ seen k’aschajal yóok’ol kaab, tumen wa ma’ táan u ch’éenel u beeta’al ba’al je’el bix tak walkila’, je’el bix u seen ch’a’akal che’e’, tu paachil k’iine’ jach táaj yaan u talamchajal ba’al ti’ to’on”, tu ts’ook a’alaj.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
