Ichil meyaj beeta’ab te’e k’iino’ chíimpolta’ab ko’olel, ba’ale’ beyxan múul meyaj ku k’a’abéetkunsa’al ich féeminismo tuukul, ka’alikil áalkabnaj uláak’ jump’éel k’iin ti’ u múuch’tambalil Encuentro Cultural de la Frontera Sur Sur.Real 2021.
Tu k’iinil sábadoe’, beeta’ab meyaj tu kúuchil Galeón Pirata, tu’ux béeychaj u yu’ubal u tsikbalil Feminismos Comunitarios en la Frontera Sur de México, tu’ux táakpaj Rosario Ruiz, x ts’íib péektsilo’ob, beyxan x áaktibistas Wilma Esquivel yéetel Shanti Ascencio tsikbalnajo’ob yóok’lal u k’a’ananil u chíikbesa’al ko’olel je’el tu’uxak ka meyajnak wa yanak, tumen beyo’ ku mu’uk’anchajal féeminista óol.
Wilma Esquivel, máax tu beetaj xíimbal meyaj tu lu’umil Europa tu múuch’tambalil Cumbre COP16, ti’al u chíikbesik máaseal kaajo’obe’, tu ya’alaj: “jach tu ja’ak’saj in wóol in wilik asab ya’ab u núuka’al ba’al táanxel tu’ux, tumen ku yantal tsikbal ti’al ka béeyak u yantal kúuchilo’ob tu’ux ka chíimpolta’ak ko’olel, tumen to’one’ táan k ba’atel yóok’lal ba’ax k ti’al”.
Tu súutukil úuchik u t’aan Shanti Ascencioe’ tu k’a’ajsaj bix le meyaj ku beeta’al te’e kaajo’obo’, tumen ku ch’a’ajolta’al ba’alo’ob suuk u beeta’al úuch ka’aji, je’el bix u meyajil Solar, ku taal u beeta’al tu péetlu’umil Yucatán, yéetel tu’ux táakpaja’an xan, tumen te’elo’ “ts’o’ok k ts’áak k óol, k muuk’ yéetel u múul meyajil ko’olel”.
Ko’olel táakpajo’obe’ tu ya’alajo’ob yaan uláak’ ya’abach ti’ leti’obe’, ma’ u yojelo’ob wa ku ts’áako’ob u muuk’ u kaajalo’ob tumen ku múul xíimbalo’ob, yéetel ku beetiko’ob ba’al ti’al u yantal uláak’ utsil ba’al tu kuxtalo’ob, beyxan ti’al u nojba’altal u páajtalilo’ob.
Tu ts’ooke’, u yukatekoil múuch’ balts’am U Siijil Péepen tu ts’áaj cha’antbil u balts’amil Abuela Pájaro, tu k’íiwikil u kaajil Bacalar. ti’al u ts’o’okol le k’iinil meyaja’, k’aaynaj María Moctezuma.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
