Sak wa ya’ax áake’, Chelonia mydas, juntúul ti’ le asa suuk u yila’al Tulum, Quintana Roo, ts’o’okole’ ti’ xan ku bino’ob e’eli’, beey tu tsikbaltaj Miriam Tzeek, máax táaka’an ichil u múuch’kabil Tulum Sostenible yéetel máax jo’olbesik ka’ach Comité Estatal de la Tortuga Marina.
“U k’aaba’e’ yaan u yil yéetel tu’ux ja’il suuk u yila’al: Golfo de Méxicoe’ ya’axil k’ajóolta’an; Caribe Mexicanoe’ sak yéetel Pacificoe’ boox”, tu ya’alaj.
U ka’ap’éel jejeláasil áak, ku yantal ti’ k’áak’náab, asab nojoch yaan, chéen tu paach laúd áak, tumen u sóol paache’ je’el u k’uchul u p’is maanal 100 cms, ba’ale’ tu lu’umil Quintana Roo yaan x ch’upul áak ku p’isik tak 120 cms u chowakil u sóol paach, ts’o’okole’ je’el u aaltal tak 200 kilos.
Yóok’lal xiibil áako’obe’, chéen jump’íit ba’al ojéela’an yóok’lal, tumen leti’obe’ ma’ jach suuk u kóojolo’ob te’e jáal ja’o’, le beetik ma’ séeb u yila’alobi’. U jela’anil ichil u x ch’uupulil yéetel u xiibile’, ti’ yaan tu nej, tumen le asab chowako’ ku ye’esik u xiibil.
También te puede interesar: Tortuga verde domina el Caribe y el Golfo
Beyxan, tu lu’umil Méxicoe’, ichil u winalil mayo tak octrubree’ ku yila’al u beetik u k’u’ tu jáail ja’ilo’ob Tamaulipas, Veracruz, Campeche, Yucatán yéetel Quintana Roo.
Tu tsikbaltaje’, ti’ le ts’ook ja’abo’oba’ ts’o’ok u yila’al yaan sak áako’ob ku k’oja’antalo’ob ti’ fibropapiloma, ku tsa’ayal ti’ob tumen ku jach ketikubáajo’ob ti’al u kaxtiko’ob u yo’ocho’ob, ba’ale’ lelo’ ku yúuchul tumen kuxtal yaan k’áak’náabe’ táan xan u jela’antal, je’el bix u bin u nojochtal tu’ux ku yantal kaaj.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
