U seen beetik ooxol tu noj lu’umil Australiae’ ts’o’ok u beetik u saktal kex u 91 por siientoil Gran Barrera de Coral de Australia, beey úuchik u ts’a’abal ojéeltbil tumen tsoolmeyaj kananil beeta’an tumen u jala’achil le lu’umo’.
Ti’ le 719 u p’éel áaresiifées xak’alta’abe’, kex 654 (u 91 por siientoile’) tu chíikbjesajo’ob ts’o’ok u saktalo’ob.
Yáax juntéen u yúuchul le loobilaja’, ba’ale’ ku yúuchul tumen tu bin u k’éexel ba’al xan yéetel ba’ax k’ajóolta’an beey La Niña, tumen te’e k’iino’obo’ ku síistal tu beel u ja’ilo’ob k’áak’náab.
"U bin u chokotal yóok’ol kaabe’ táan u bin u jach talamtal, ts’o’okole’ Gran Barrerae’ tu bin u ye’esik ba’ax ku jelpajal yóok’lal”, beey ts’íibta’an ti’ ba’ax ts’a’ab k’ajóoltbil le martes máanika’.
U kantéen u “seten saktal” áaresiifée lik’ul u ja’abil 2016. U jo’olpóopilo’ob Parque Marino ti’ Gran Barrera ts’o’ok u beetiko’ob xaak’al te’e kúuchil chíimpolta’an beey Patrimonio Mundial tumen Unesco, ichil septiembre ti’ u ja’abil 2021 yéetel marzo ti’ u ja’abil 2022.
También te puede interesar: Ola de calor blanquea 91 por ciento de la Gran Barrera de Coral en Australia
Ichil ba’ax chíikpaj te’e xaak’alo’, ka’aj káaj u chokotal u ja’il k’áak’náab tu winalil diciembre máaniko’, u yóox noj jaatsilo’ob áaresifee’ káaj u saktalo’ob. Le je’elo’ ku yúuchul tumen koralo’obe’ ku chi’ichnaktal, ts’o’okole’ ku láaj jóok’sik aalgas kuxa’an ichile’, ba’ale’ leti’ ts’áak u boonil.
Sak koralo’obe’ láayli’ kuxa’ano’ob, yéetel je’el u ch’a’ak u yóolo’ob tuka’atéen, ba’ale’ “le jach táaj saktako’obe’ maases ts’o’ok u kíimilo’ob”, ku tso’olol te’e ts’íibo’.
Tsoolts’íibe’ jts’a’ab k’ajóoltbil naats’ k’iin ti’ u yéeytambalil Autralia, tukulta’an u beeta’al le 21 ti’ mayo ku taala’, tu’ux táan u táanilkunsa’al ba’ax yaan u yil yéetel u chokolil yóok’ol kaab.
Yáax ministro, Scott Morrison, u k’áat ka p’áatak je’exili’ le ku ya’alal neutralidad de carbono ti’al u ja’abil 2030, kex tumen yaan máaxo’ob a’alike’ unaj u tukulta’al uláak’ ba’al maas chan nonoj u yutsil ti’al le lu’umo’.
U lu’umil Australiae’ tu káajsaj jump’éel nu’ukesajil meyaj ku k’aaba’tik “Reef 2050", tu’ux k’a’abéetkunsa’an u milesil miyoonesil doolares. U seen beetik ooxol tu noj lu’umil Australiae’ ts’o’ok u beetik u saktal kex u 91 por siientoil Gran Barrera de Coral de Australia, beey úuchik u ts’a’abal ojéeltbil tumen tsoolmeyaj kananil beeta’an tumen u jala’achil le lu’umo’.
Ti’ le 719 u p’éel áaresiifées xak’alta’abe’, kex 654 (u 91 por siientoile’) tu chíikbjesajo’ob ts’o’ok u saktalo’ob.
Yáax juntéen u yúuchul le loobilaja’, ba’ale’ ku yúuchul tumen tu bin u k’éexel ba’al xan yéetel ba’ax k’ajóolta’an beey La Niña, tumen te’e k’iino’obo’ ku síistal tu beel u ja’ilo’ob k’áak’náab.
"U bin u chokotal yóok’ol kaabe’ táan u bin u jach talamtal, ts’o’okole’ Gran Barrerae’ tu bin u ye’esik ba’ax ku jelpajal yóok’lal”, beey ts’íibta’an ti’ ba’ax ts’a’ab k’ajóoltbil le martes máanika’.
U kantéen u “seten saktal” áaresiifée lik’ul u ja’abil 2016. U jo’olpóopilo’ob Parque Marino ti’ Gran Barrera ts’o’ok u beetiko’ob xaak’al te’e kúuchil chíimpolta’an beey Patrimonio Mundial tumen Unesco, ichil septiembre ti’ u ja’abil 2021 yéetel marzo ti’ u ja’abil 2022.
Ichil ba’ax chíikpaj te’e xaak’alo’, ka’aj káaj u chokotal u ja’il k’áak’náab tu winalil diciembre máaniko’, u yóox noj jaatsilo’ob áaresifee’ káaj u saktalo’ob. Le je’elo’ ku yúuchul tumen koralo’obe’ ku chi’ichnaktal, ts’o’okole’ ku láaj jóok’sik aalgas kuxa’an ichile’, ba’ale’ leti’ ts’áak u boonil.
Sak koralo’obe’ láayli’ kuxa’ano’ob, yéetel je’el u ch’a’ak u yóolo’ob tuka’atéen, ba’ale’ “le jach táaj saktako’obe’ maases ts’o’ok u kíimilo’ob”, ku tso’olol te’e ts’íibo’.
Tsoolts’íibe’ jts’a’ab k’ajóoltbil naats’ k’iin ti’ u yéeytambalil Autralia, tukulta’an u beeta’al le 21 ti’ mayo ku taala’, tu’ux táan u táanilkunsa’al ba’ax yaan u yil yéetel u chokolil yóok’ol kaab.
Yáax ministro, Scott Morrison, u k’áat ka p’áatak je’exili’ le ku ya’alal neutralidad de carbono ti’al u ja’abil 2030, kex tumen yaan máaxo’ob a’alike’ unaj u tukulta’al uláak’ ba’al maas chan nonoj u yutsil ti’al le lu’umo’.
U lu’umil Australiae’ tu káajsaj jump’éel nu’ukesajil meyaj ku k’aaba’tik “Reef 2050", tu’ux k’a’abéetkunsa’an u milesil miyoonesil doolares.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
