Ch’íich’e’ k’ajóolta’an beey Tangara Azul Gris ich káastelan t’aan. U syentiifikoil k’aaba’e’ Thraupis episcopus, juntúul ch’íich’ ki’ichkelem ch’ooj boon yaan tu k’u’uk’mel. Suuka’an u yila’al ti’ mejen paarkes yéetel tu’ux yaan che’ob ti’ noj kaaj.
Kex tumen ma’ sajbe’entsil yanik u ch’éejeli’, noj k’aasil ku beeta’al ti’e’ wíinik beetik, tumen mina’an u p’iisil u máan chukbil chéen ti’al “u jats’utskíinsa’al” najo’ob, wa ti’al u ko’onol; ts’o’okole’ u seen ch’a’akal che’e ku k’askúuntik u yotoch, beey tu ya’alaj Ernesto Gómez, máax jo’olbesik u nu’ukbesajil Conservación de Aves ichil Pronatura, tu petenil Yucatán.
Tu tsikbaltaje’ suuka’an u yila’al te’e pateno’, ts’o’okole’ ti’ ku p’áatal tuláakal u kuxtal, ma’ tu bin mix tu’ux uláak’. Ku k’uchul u p’is tak 20 cms u nojochil kéen ch’íijik tu beel, yéetel ku yila’al ti’ uláak’ noj lu’umo’ob je’ex Bolivia.
Tu pool yéetel tu jobnele’ samal boox u k’u’uk’mel, tu paach yéetel tu xiik’e’ ch’ooj. Jach k’a’anan ti’ u kuxtalil yóok’ol kaab tumen u ta’e’ ku meyaj beey áabonóo, ti’al u ch’a’ak u yóol k’áax tuka’atéen. K’a’am u t’aan yéetel beey ch’e’ej xuuxub ku beetik. Suuk u jaantik u yich che’, neek’o’ob yéetel uláak’ ba’alo’ob je’el bix amo’ob yéetel nikte’ob.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
