de

del

Foto: Juan Manuel Valdivia

U múuch’kabil Consejo Nacional de Litigio Estratégico (CNLE) tu ts’áaj k’ajóoltbile’ u Juzgadoil Primero de Distrito del estado de Yucatán, tu jets’aj ti’ jump’éel juuisyo yanchaj ka’aj ts’aatáanta’ab áamparo beeta’ab tumen múuch’kabil yéetel u kajnáalilo’ob le baantailo’, ka yanak u je’elsa’al je’el ba’axak meyajil yaan u yil yéetel u beeta’al u jaatsil 5 Sur (ku yáalkab Playa del Carmen tak Tulum) ti’ le Tren Mayao’.

Ts’o’okole’, jueese’ tu ts’áaj jun jaats k’iino’ob ti’ u mola’ayilo’ob Secretaría de Cultura yéetel Instituto Nacional de Antropología e Historia (INAH) ti’al ka yanak u chich meyaj ti’al u kaláanta’al úuchben kaajo’ob chíikpaj ka’alikil táan u beeta’al le jaats bejil te’e baantao’, tumen chíikbesa’abe’, yaan tu’ux je’el u k’askúunta’al ba’ali’, ts’o’okole’ le je’elo’ ku p’itik u páajtalil wíinik jets’a’an ti’al u ti’alintik miatsil, tumen jala’acho’ob unaj u beetiko’ob xaak’alilo’ob ti’al u je’ets’el kananile’, ma’ u beeto’ob wa ba’ax ti’al u kaláanta’al yéetel u ts’aatáanta’al u ba’alumbáaj kaaj úuch yanak te’elo’.

“U xo’ot’ol meyajo’obe’ je’ets’ tumen ku tukulta’ale’ yaan ba’alo’ob je’el u k’askúunta’al, yéetel je’el u p’atik paachil u páajtalil máak ti’al u yantal tu’ux no’ojan, tumen wa ku beeta’al ba’al ma’ xak’alta’an tu beel ba’axo’ob talamilo’ob je’el u taasike’, je’el u beetik u p’áatal ich sajbe’entsil le kuxtalo’”, beey a’alab tumen k’a’aytajil ts’íib ts’a’ab k’ajóoltbil tumen CNLE.

Múuch’kabile’ tu ya’alaj yaan xan u kaxtik ka je’ets’ek ma’ táan u béeytal u ch’a’ajolta’al mix bik’in le meyaj xot’a’ab chéen ti’al jayp’éel k’iino’ob walkila’, “tumen beyo’ ku kaláanta’al yóok’ol kaab yéetel u páajtalil kajnáalo’ob te’e baantao’”.

Yaan xan uláak’ jets’t’aan táan u páa’ta’al u je’ets’el, ba’ale’ le je’elo’ k’áata’ab tumen u múuch’kabil Defendiendo el Derecho al Medio Ambiente Sano (DMAS). U audyensiale’ yaan u beeta’al sáamal 27 ti’ mayo.

Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan