Carolina Gómez Mena
Jejeláas múuch’kabilo’obe’ tu ts’áajo’ob k’ajóoltbil ts’íibo’ob ti’al u táakmuk’ta’al Cielo Gómez López, tzeltal ko’olel chíimpolta’an tumen ku kaláantik u “táanxel kajil láak’tsilo’ob”, ti’al ka’aj ts’a’abak u jo’olbes ka’ap’éel ti’ u túumben kóonsuladosil México kun yantal Oklahoma yéetel New Yersey, Estados Unidos.
Ti’al u winalil enero máaniko’, u meyajnáalil jala’ach Marcelo Ebrard tu k’a’aytaje’ yaan u je’ebel ka’ap’éel túumben kóonsulados te’el noj lu’ume’; jumpáay ti’ le 51 ts’o’okili’ u yantali’.
Yóok’lal túun le je’elo’, u múuch’kabil Frente Estatal de Mujeres Indígenas Empoderadas de Chiapas (Femiech), tu ts’áaj k’ajóoltbil jump’éel ts’íib tu túuxtaj ti’ u jala’achil u lu’umil México, táanxel kajil máako’ob, Secretaría de Relaciones Exteriores yéetel ti’ Servicio Exterior Mexicano, ti’al u ya’alik “Cieloe’ chuka’an u na’at yéetel yaan u yóol meyaj yóok’lal k-éet kaajalo’ob yaan tak te’el noj lu’umo’, yéetel kéen úuchuk wa ba’ax”.
Le beetike’, a’alabe’ “táan k táakmuk’tik ti’al beyo’, yéetel u ch’a’anuktajil democracia, kéet páajtalil yéetel táan óol, ti’al u tukulta’al wa no’ojan ti’al u meyaj”, ti’ jump’éel ti’ ka’ap’éel túumben kúuchilo’ob kun je’ebil.
Rosalba Gómez Gutiérrez tu tsikbaltaj ti’ La Jornadae’, unaj bin u tukulta’al Cielo Gómeze’ no’ojan ti’al le meyajo’ tumen wa ka k’uchuk ts’a’abal ti’e’ yaan u beetik p’atik tséelik “éelitiismo” yaan yóok’lal le meyajo’, ts’o’okole’ yaan u ts’áak ojéeltbile’ táan u yantal “táakbesajil yéetel k’eexil”.
“Leti’e’ juntúul ko’olel yanchaj u luk’ul tu kaajal, tzeltal, ts’o’okole’ láaj chuka’an u ju’unil ti’al u páajtal u jo’olbesik kúuchil je’el bix le je’elo’, ts’o’okole’ k tukultike’ u súutukil u káajal u je’ebel uláak’ kúuchilo’ob ti’al u péektsilta’al u jejeláasil máak, ichil jump’éel kúuchil je’el bix Servicio Exterior Mexicano, tu’ux suuka’an u yila’al éelitiismóo, yéetel jach je’el chíikbesik túumben t’aan wa ka ts’a’abak juntúul máasewal ko’oleli’.
“Lelo’ ma’ chéen ti’al u yantal kéet kuxtali’, tumen u jaajile’ ti’ leit’e’ láaj chuka’an ba’ax k’a’abéet ti’al u meyaj te’elo’. Ma’ yáax yanak mix máak beyo’ ti’ jump’éel kúuchil meyaj tu táanxel lu’umil Méxicoe’, ma’ tumen wa mina’ani’, mix xan tumen ma’ chuka’an u ju’unili’, ma’ úuchik tumen suuka’an u péech’olta’al máak yéetel u p’a’atal paachil”:
Beyxan Red Nacional Indígena (RNI) tu ya’alaj yóok’lal Cieloe’, “maanal 15 ja’abo’ob ts’o’ok u meyaj yóok’lal u táanxel kajil máako’ob yaan Tampa, Florida”, le beetike’, jach k’ajóolta’an yóok’lal tumen estadunidenseil jo’olpóopo’ob yéetel tumen Instituto de los Mexicanos en el Exterior, tu’ux “ts’o’ok tak u ts’a’abal ti’ u chíimpolalil Ohtli tu ja’abil 2015; le je’elo’ u jach k’a’anan chíimpolalil ku ts’a’abal ti’ juntúul wa máax ku meyaj yóok’lal wíiniko’ob biinja’ano’ob tak táanxel lu’umil”.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
