Alonso Urrutia y Emir Olivares
Tu jo’oloj ka’ap’éel oora káajak múuch’tambal, tu kúuchil Palacio Nacional, yéetel u ajmeyajilo’ob u jala’achil u noj luu’mil México, tu’ux táakpaj jala’ach Andrés Manuel López Obrador tu ts’ook jump’éel oora, yéetel u máakilo’ob wixárika kaaje’, jts’a’ab k’ajóotlbile’ beeta’ab mokt’aan yéeetel u jala’achil le noj lu’uma’, ti’al u ts’atáanta’al, te’e ja’aba’, talamil yaan yóok’lal u k’áaxil Sebastián Teponahuaxtlán yéetel le taak’al ti’o’, Tuxpan, yaan tu méek’tankaajil Mezquitic yéetel Bolaños, Nayarit.
Ka’aj ts’o’ok múuch’tambale’, Oscar Hernández, máax jo’olbesik Bienes Comunales ichil Wixárika kaaje’, tu ya’alaj López Obradore’ “ tu ch’a’aj u t’aanile’ yaan u yilik ba’ax talamil yaan yéetel le k’áaxo’obo’, chéen leti’. To’one’ chéen k k’áaxo’ob k k’áat”. Tu ya’alaj xane’ tu yáak’abil le jo’oljeako’ léeyli’ ti’ jp’áato’ob wenel tu joolnajil Palacio Nacional, ba’ale’ táan u líik’sikubáajo’ob ti’al u jóok’ol u biinbalo’ob Jalisco bejla’a’ martes.
Tu jo’ooj 31 k’iino’ob péeknako’obe’, béeychaj u múuch’ikubáajo’ob yéetel u meyajnáalilo’ob Secretaría de Gobernación. Beey túuno’, tu reedes sosiaalesil López Obradore’ tu ya’alaj yóok’lal múuch’tambal: “Tin k’amaj u jo’olpóopilo’ob wixárika kaaj. Táan k áantaj ti’al k ts’aatáantik talamo’ob úuch yanak yéetel u k’áaxo’ob”.
También te puede interesar: Ofrece AMLO resolver conflicto agrario de los wixárikas
Beyxan, máax jo’olbesik Comisión para el Diálogo con los Pueblos Indígenas de México, Josefina Bravo, tu ya’alaj le viernes máaniko’, káaj u péeksa’al ba’al ti’al u ts’aatáanta’al ba’ax ku k’áata’al tumen wixárika kaaj.
Ichil tiskbal tu beetaj Jala’ache’, tu ya’alaje’ ts’o’okili’ u yojéeltik ba’ax táan u yúuchul yéetel le talamilo’, ba’ale’ jach bin táaj júudisialisaarta’an tumen u máakilo’ob le kaajo’, ts’o’okole’ táaka’an maanal 60 u túul wakaxnáalo’ob máaxo’ob ti’alintik walkila’ le k’áax táan u k’áata’al tumen wixárikas.
Hernándeze’ tu ya’alaj ts’o’ok maanal 60 ja’abo’ob káajak u ba’atelta’al le k’áaxo’oba’, tumen k’uba’ab ti’ wakaxnáalo’ob u ju’unilo’obi’, kex tumen u ti’al kaaj le k’áaxo’, le beetik walkila’ táan u k’áata’al ka yanak u su’utul ti’ob.
Beey túuno’, Primitivo Chino, u séekretaryoil Bienes Comunales ti’ u kaajil San Sebastián Tuxpan yéetel Mezquitric, tu ya’alaj: “béeychaj ba’ax táan k kaxtiko’”.
—Mix báal uláak’ wáaj ba’ax táan u k’áatike’ex yóok’lal kaambal wa toj óolal
—Ma’, jach chéen k’áax. To’one’ ki’imak k-óol, kts’áak u níib óolalil, jeets’el k-óol, táan k suut yéetel u ku’umak óolalil k-ojéeltik béeychaj ba’ax táan k kaxtik ka’achij, tu tsikbaltaj Chino.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
