de

del

Comisión Federal para la Protección Contra Riesgos Sanitarios (Cofepris) ti’ u kaajil Tulume’ tu ts’áaj k’ajóolbtile’, óoxp’éel ts’ono’oto’ob yaan te’e kaajo’ jach ka’anchaja’an le beyka’aj k’askúunta’ano’obo’. Le je’elo’ beey úuchik u yila’al úuchik u xak’alta’al beyka’aj ma’alobil u ja’ilo’obi’, ichil u winalil junio.

Te’e k’iino’ob máano’oba’, beeta’ab u múuch’tambalil Comité de Cuenca de Tulum, tu’ux ts’a’ab k’ajóoltbil tumen Cofepris ba’ax chíikpaj ti’ u xaak’alil le ja’o’, beeta’ab le winalil máaniko’; chíikpaje’ ja’ jach k’askúunta’ane’ leti’e’ yaan tu ts’ono’otil Calavera (yaan tu bejil Cobá), Casa Cenote (tu noj bejil Tulum-Playa del Carmen) yéetel Cristal (tu noj bejil Tulum-Felipe Carrillo Puerto).

Yóok’lal túun le je’elo’, u múuch’kabil Tulum Sostenible, tu k’áataj ti’ u Ayuntamientoil le kaajo’, ka yanak u ya’alik ti’ kaaj yéetel ti’ ajxíinximbalo’obe’ jach bix yanik le ja’o’. 

 

También te puede interesar: Reporta Cofepris alto nivel de contaminación en tres cenotes de Tulum

 

Beey túuno’, Karla Acevedo Polo, máax jo’olbesik Tulum Sostenible, tu ya’alaje’ ma’alob ka ojéelta’ak wa ts’o’ok xan u ya’alal ti’ u yuumilo’ob le kúuchil tu’ux yaan le ts’o’ono’oto’obo’. “In wojel táan u yila’al u ju’unil ti’al u ts’a’abal k’ajóoltbil ti’ob, ba’ale’, to’one’ ktukultike’ jach noj ba’al k-ojéeltik ba’ax ku yúuchul, le beetik k-k’i’itbesik bix yanik”, tu ya’alaj.

Tu tsikbaltaje’, ma’ táan u ts’áako’ob u kuuch mix máak, tumen lelo’ najmal u xak’alta’al táanil; ts’ono’otobe’ yáanal lu’um yano’ob, ts’o’okole’ nuupulo’ob, le beetik ya’abach tu’ux u taal u xa’aybejilo’ob ja’.

“Unaj u beeta’al xaak’al ti’al u yojéelta’al ba’ax k’askúuntik le ja’o’, wa te’e kúuchil ku k’astalo’, wa táanxel tu’ux u taal, wa táanxelile’ tu’uxi’, noj meyaj le unaj u beeta’alo’”, tu ya’alaj.

Beyxan, tu ya’alaj k’a’anan u yojéelta’al wa ts’o’ok u ts’a’abal u yojéelta’al ti’ u yuumilo’ob kúuchil, beyxan wa yaan máak láayli’ u bino’obe’, wa yaan ba’ax chíikbesik bix yanik le ja’o’, yéetel xan u ts’a’abal k’ajóoltbil tumen jo’olpóopo’ob tuláakal ba’ax yaan u yil yéetel u toj óolal kaaj.

Ba’ale’, le ba’ax chíikbesa’ab tumen Cofeprise’ ku ye’esike’ jach ka’anchaja’an u p’iisil le beyka’aj k’aschaja’an le ja’o’, ts’o’okole’ je’el bix yaniko’, píitmáanja’an le beyka’aj jeets’el ku béeytal u yantal ti’al u je’ebel ti’ kaaj, ti’al u bin máak u chan náays u yóol te’elo’.

Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan