Nukuch mola’ayo’ob tu’ux ku tséenta’al k’éek’eno’ob yaan tu péetlu’umil Yucatáne’ yaan u nu’ukulil chuka’an ti’al u beeta’al ba’ax k’ajóolta’an beey cero descarga, ti’al beyo’ ma’ u k’askúunta’al ja’ mix u yáalalo’ob lu’um; ba’ale’, le je’elo’obo’ chéen ichil 15 yéetel 20 mola’ayo’ob, yaan uláak’ maanal 450 mejen, chichan yéetel óol nojoch ti’ le kúuchilo’oba’ tu’ux ma’ táan u kaláanta’al ba’ax ku beeta’ali’, ts’o’okole’ táan u k’askúuntiko’ob ba’al, beey tu ya’alaj jkiimikóo yéetel jkanan ja’, Humberto Reyes Montiel, máax patjo’olt u múuch’kabil Ciudadanos Hartos Asociación Civil (Chac).
Leti’e’ ku tukultike’, najmal u ch’éenel u ba’atel máak tu táan mola’ayob tséentik k’éek’eno’oba, tumen le je’elo’ ku meyaj ti’al u beeta’al u suut taak’in te’e noj lu’uma’, ba’ale’ u ba’alile’ ti’ yaan ka kaláanta’ak ka beeta’ak ba’al je’el bin unaj u beeta’al tumen tuláakal le mejen mola’ayobo’.
“K’a’anan u yila’al ba’ax táan u beeta’al tumen le maanal 490 u p’éel mejen yéetel chichan mola’ayo’obo’ tumen yaane’ táan u jach k’askúuntiko’ob ba’al”, tu ya’alaj.
También te puede interesar: Piden revisar micro, pequeñas y medianas granjas porcícolas de Yucatán
Leti’e’ tu páayt’antaj Secretaría de Desarrollo Sustentable (SDS), Procuraduría Federal de Proteccion al Ambiente (Profepa) yéetel Secretaría de Medio Ambiente y Recursos Naturales (Semarnat) ti’al ka péeknak u yilo’ob ba’ax táan u beeta’al te’e mejen mola’ayobo’, tumen tak walkila’ ma’ ts’aatáanta’ako’obi’.
Kex beyo’, Reyes Montiele’ tu ya’alaje’, leti’ u ta’ wíinik beetik u yantal u jach talamil ba’al, tumen leti’ k’askúuntik u yáanal lu’umil Yucatán, tumen tak walkila’ mina’an mix jump’éel nu’ukbesaj ti’al u yutsil pu’ulul le ba’ala’.
Walkila’, tu péetlu’umil Yucatáne’ chéen suumideros yéetel foosas septikáas yaan, ts’o’okole’ ku k’a’abéetkunsa’al “xma’ patal biodijeestoresil Rotoplas”, ts’o’okole’ mix u yojel ba’ax kun beetbil yéetel le talamila’, tumen ma’ tukulta’an wa k’a’anani’.
Tu tiskbaltaje’ k’a’anan u yantal jump’éel nu’ukbesaj ka xáanchajak ichil 10 tak 12 ja’abo’ob, tu’ux ka beeta’ak lalaj ja’abe’, ichil 10 yéetel 15 u kúuchil u meyajta’al tu beel tu’ ja’ ku yantal, ba’ale’ ti’al ka béeyak u beeta’ale’ je’el u yantal u k’a’abéetkunsa’al ichil 300 tak 400 miyoonesil pesos ja’ab man ja’ab.
Uláak’ ba’al tu ya’alaj k’a’anan u ts’aatáanta’ale’, leti’ u k’a’abéetkunsa’al péestisidáas, tumen ku tsa’aysik ts’unus, je’el bix chíikbesa’an ti’ xaak’al beeta’an walkil lajun ja’abo’ob paachil tumen Ángel Polanco, ti’ u noj najil xook UADY, tumen jala’acho’obe’ ma’ táan u beetiko’ob mix ba’al yóok’lal le talamila’.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
