U máakilo’ob ti’ u maaya kaajil Sitilpech, tu péetlu’umil Yucatáne’, bino’ob Suprema Corte de Justicia de la Nación (SCJN) ti’al u k’áatiko’ob ka ts’aatáanta’ak talamo’ob yóok’lal u kúuchil u tséenta’al k’éek’eno’ob ts’a’aban te’elo’, tumen ku ya’aliko’obe’ ku taasik talamilo’ob tu toj óolalo’ob yéetel tu lu’umilo’obi’.
Tu k’ubajo’ob jump’éel ju’un táakmuk’ta’an tumen maanal 700 u p’éel k’aaba’ob, tu’ux ku k’áata’al ka ts’aatáanta’ak jumpuul le je’ela’ tumen ku p’atik ich sajbe’entsil áamparo ts’a’aban yóok’lal le kúuchilo’.
Le 27 ti’ mayo máaniko’, t-ts’áaj k’ajóolbile’ sitilpechilo’obe’ tu ya’alo’obe’ táan u jach k’askúunta’al ja’ yéetel táan u k’oja’ankúunsa’al máak te’e kaajo’, tumen ku tukultiko’obe’ yaan ba’al u yil yéetel le kúuchil tu’ux ku tséenta’al k’éek’eno’obo’, le o’olale’ ka’alikil chúunsa’ab Expo Foro Ambiental, tu kúuchil Centro de Convenciones Siglo XXI, k’ucho’ob ti’al u líik’sik u t’aano’ob.
También te puede interesar: Pobladores de Sitilpech piden a la SCJN atraer caso de granja que afecta su comunidad
Je’elo’, jo’oljeak 20 ti’ julioe’, kajnáalo’obe’ láak’inta’abob tumen u múuch’kabilo’ob Kanan Derechos Humanos, Greenpeace México yéetel Due Process of Law Foundation (DPLF), tak tu kúuchil Suprema Corte, tu noj kaajil Ciudad de México, ti’al u béeytal u k’u’ubul le ju’un táakmuk’ta’an tumen maanal 700 kajnáalo’ob.
Le 5 ti’ julio máaniko’, kajnáalo’obe’ tu k’ubajo’ob tu táan SCJN jump’éel ju’un ti’al u béeytal u je’ets’el ma’ ki’imak u yóol kaaj yéetel u mola’ayil Productos Pecuarios para Consumo, tu’ux k’ama’ab tak pool beeta’ab ti’al u ts’a’abal áamparo tu táan jo’olpóopo’ob cha’ak u meyaj le mola’aya’, kex tumen ma’ no’oja’ani’ mix xan cha’abani’.
Beey túuno’, wa ka k’uchuk ts’aatáantbile’, je’el u yila’al u yutsil u chíimpolta’al u páajtalil máasewal kaajo’ob yéetel yóok’ol kaab, beey a’alab tumen múuch’kabilo’ob.
Ti’ k’a’aytajil tsikbal beeta’ab tumen kajnáalo’obe’, tu ya’alajo’obe’ le kúuchil u tséenta’al k’éek’eno’obe’ ku k’askúuntik u ja’il, u yiik’al yéetel u lu’umil Sitilpech. Le beetike’, tu k’áatajo’ob ka yanak u k’áatchi’ibta’al kaaj ti’al u je’ets’el wa ku páajtal, wa ma’, u meyaj le kúuchil te’elo’, tumen ku ya’aliko’obe’ ya’ab máak ma’ ki’imak u yóolo’ob yéeteli’.
Uláak’ ba’ale’, táan bin u pepecha’abtal u páajtalil wíinik tu’ux ku ya’alik unaj u yantal u tojbe’enil lu’um yéetel ja’ ti’al u kuxtal u paalilo’ob le kaajo’.
Ichil u tsooltsíibil meyaj ku k’aaba’tik La carne que está consumiendo al planeta, jts’a’ab k’ajóoltbil tumen Greenpeace tu ja’abil 2020e’, u seen ch’a’akal che’ tu petenil Yucatán ti’al u beeta’al kúuchilo’ob ti’al u tséenta’al k’éek’eno’obe’ k’acha’ak tak 10 mil 997 eektareasil k’áax.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
