Tu jo’oloj waxakp’éel ja’abo’ob káajak u seen kóojol saargasóo tu jáal ja’ilo’ob Caribe Mexicano, yanchaj jump’éel mola’ay ts’o’ok u kanik u meyajt le xíiwil ja’, tumen ja’ab man ja’abe’ ku ts’áak chi’ibal pool ti’ máaxo’ob ku kóojol u náays u yóolo’ob te’elo’, beyxan ti’ jo’olpóopo’ob.
U mola’ayil Diancoe’ káaj u meyajtik sargaasóo walkil jump’éel winale’ ti’al u sutik orgaanikóo féertilisaantes, ts’o’okole’ tu beel k’ama’anil tumen máaxo’ob meyajtik jejeláas ba’al yóok’lal paak’áal.
Héctor Romero, máax jo’olbesik u mola’ayil Dianco México, tu ya’alaje’ ichil kúuchile’ táakpaja’an máaxo’ob kaambanaja’ano’ob yóok’lal yóok’ol kaab, bioologóos, máako’ob kaambanaja’ano’ob yóok’lal kool beyxan lu’um, u yuumil mola’ayo’ob, máaxo’ob k’amik tuláakal sargaasóo ku mola’al ti’ u méek’tankaajilo’ob Benito Juárez, Puerto Morelos yéetel Solidaridad.
También te puede interesar: En Puerto Morelos, convierten sargazo en fertilizantes orgánicos
“U mo’olol sargaasóo leti’e’ kaajo’ob beetiko’, to’on beetik u ts’ook”, tu ya’alaj.
Mola’aye’ ku k’amik yéetel ku meyaktik 600 tóoneladas sáansmal. Leti’ le je’el ku suta’al féertilisaantée; u nu’ukulil yéetel le ku beeta’alo’, je’el u béeytal u meyajtik jump’éel tóonelada lalaj jo’op’éel minutóos.
“Kéen k-k’ame’, ku páajtal u su’utul u 95 por siientoil saam te’e jáal ja’o’; beey k-áantaj ti’al ma’ u táaxta’al lu’um, kp’íitkunsik aal máaterialo’ob yéetel kjóok’ik u jeel ba’alob k’a’abéet ti’al u beeta’al u féertilisaanteil de ja’”, tu tsikbaltaj Héctor Romero.
Yéetel le meyaja’ mola’aye’ ku yáantaj ti’al u ts’aatáantik noj talamil ku máansik péetlu’um yéetel u kaajilo’obi’, tumen ma’ u yojelo’ob ba’al je’el u beetiko’ob yéetel sargaasóo ku túubik le k’áak’náabo’.
“Tuláakal u otelilo’ob yéetel u kajnáalilo’bo Benito Juárez, Solidaridad yéetel Puerto Morelose’, je’el u páajtal u taasiko’ob sargaasóo weye’ (…) kéen kk’ame’ ku káajal u meyajta’al: ku yila’al beyka’aj u aalil, lalaj winale’ ku beeta’al jump’éel reportée ti’al u ts’a’abal ojéeltbil tu táan Marina yéetel uláak’ otelo’ob táaka’an te’e meyaja’, ti’al u yojéeltiko’ob beyka’aj sargasóo tu taasajo’ob, beyxan beyka’aj saam táan kmuch’ik, ka’alikil xan u k’u’ubul u ju’unil yóok’lal responsabilidad social ambiental, táakmuk’ta’an tumen Secretaría del Medio Ambiente”, tu tsolaj.
Beyxan mola’aye’, yóok’lal ba’ax táan u beetike’, táan u ts’áak meyaj ti’ ya’abach kajnáalo’ob, jump’éel ti’ le yáax káaj u meyajtik orgaanikóo féertilisaantées tu lu’umil Latinoamérica ti’al u konik. Diancoe’ je’el u béeytal u meyajtik tak seis mil u tóoneladasil biofeertilisaantes lalaj winale’, yéetel tak 4 mil 800 u tóoneladasil nu’ukul meyajtik lu’um; tuláakal le je’elo’ ku lúubul uts ti’ maanal ka’ap’éel miyoon kolnáalo’ob, ku meyajo’ob ti’ jo’op’éel miyoon ektaareas, ts’o’okole’ je’el u béeytal u ts’a’abal tu jeel áagrokiimikóos.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
