U kúuchil Centro de Justicia para la Mujer de Carmen (CJM) tu ya’alaje’, u yu’uk’ul u ja’il káaltal wa alkole’, yaan u ba’al u yil yéetel u loobilta’al ko’olel. Le je’ela’ beey u tukulta’alo’ tumen ts’o’ok u ya’abtal tak 20 por siiento tak pool ku beeta’al tu táan le mola’ayo’, beey úuchik u ya’alik máax jo’olbesik u meyajil le kúuchil te’e baantao’, Jossie Verónica Huesca Díaz.
Tu tsikbaltaje’, tu winalil septiembree’, u kúuchil CJMe’ tu k’amaj 175 tak poolo’ob; yanchaj u káajsa’al xaak’alo’ob yéetel u je’ets’el ju’uno’ob ti’al u chíikpajal le ba’ax ku ya’alalo’. Le beetike’ “jach jak’be’en óol le beyka’aj ya’abchajo’, tumen wa ku yila’al bix máanik u winlil agostoe’, chéen k’ama’ab 146 u p’éel tak pool”.
Huesca Díaz tu ya’alaje’ loobilaj ku beeta’al ti’ ko’olel tu yotoche’ leti’e’ asab ya’ab beeta’ab u tak poolilo’, beyxan oksaj saajkil, le beetik kéen beeta’ak u tak poolile’ ku yila’al bix u yáanta’al ko’olel ku loobilta’al.
En español: Consumo de alcohol vinculado con violencia contra las mujeres: CJM
“Ila’ane’ u ja’il káaltale’ jach je’el u beetik u loobilta’al ko’olel, chíika’an bix úuchik u ya’abtal tu winalil septiembre, tumen yanchaj 55 u p’éel xaak’al káajsa’an ti’al u ts’aatáanta’al loobilaj beeta’ab te’e najo’obo’, ba’ale’ ila’abe’ u ya’abile’ yanchaj ba’al u yil úuchik u k’a’abéetkunsa’al ba’ax jelbesik u yóol máak, je’el le ja’il káaltalo’, nuupul yanik ba’al”.
Tu tsikbaltaje’, u kúuchil CJM ku múul meyaj yéetel Asociación de Alcohólicos Anónimos, máaxo’ob u ts’áamo’ob jump’éel u chan tu’uk’il meyaj te’elo’, ti’al u ts’áako’ob k’ajóoltbil ti’ máak k’a’anan ba’alo’ob, ku k’i’itbesiko’ob ju’uno’ob yóok’lal ba’ax ku beetiko’ob, ts’o’okole’ ku yáantiko’ob máax ku náats’al yiknalo’ob wa k’a’abéet áantaj ti’ob yóok’lal bix u káaltalo’ob.
Huesca Díaz, tu tsolaje’ kúuchil tu’ux ku meyaje’, ku kaxtik xan u yáantaj ti’al ma’ u beeta’al mix jump’éel loobilaj wa si’ipil ba’al, le beetike’ ku beetiko’ob jejeláas tsikbalo’ob ti’ najilo’ob xook, mola’ayo’ob yéetel múuch’ kajtalo’ob, tu’ux ku tsol xikinta’al máak ti’al u yojéelta’al bix je’el u kanik máak ti’al u yantal loobilaj ichil xiib yéetel ko’olel.
“To’one’ ktsilikti’ob ba’ax le loobilaj ku yantal chéen tumen xiib wa ko’olel u máakil, beyxan bix je’el u yila’al ma’ u yúuchul mix ba’al ti’ le je’elo’, yéetel xan k-k’áatik ka beeta’ak u tak poolil kéen úuchik, ti’al beyo’, u páajtal u ts’aatáanta’al ba’ax ku yúuchul, yéetel u ts’a’abal u si’ipil máax beetik loob ti’ ko’olel”.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
