de

del

Luis A. Boffil

Tu ja’abil 2013, máaxo’ob táakano’ob ichil ba’ax k’aaba’inta’an beey  “mafia inmobiliaria de la costa” tu ch’a’ajo’ob kex 4 mil 653 meetróos ti’ féederal k’áak’náab (ti’alinta’an tumen kaaj), tu méekt’ankaajil Dzilam de Bravo. Le je’elo’ tu béeykunso’ob tumen tu ye’esajo’ob ju’uno’ob ma’ jaajtako’obi’ tu táan bin áasambleas mix juntéen beeta’abij. U jach p’íitil tojol unaj u bo’ota’al yóok’lal le k’áaxo’ob walkila’ kex 930 miyoonesil pesos. 

K’áaxo’obe’ ti’ yaan tu xaman-lak’inil le péetlu’umo’. U ya’abil máaxo’ob ch’a’e’ ku meyajo’ob ka’ach tu mola’ayilo’ob jala’ach k’iin táan u meyaj priístail Rolando Zapata Bello (2012-2018). 

Ichil ba’ax a’alab tumen jaytúul máako’ob tu k’áataj ka ba’alak u k’aaba’obe’, le máaxo’ob ch’a’aj bin le k’áaxo’ tu beetajo’ob u taablaajesil káatastral ba’ale’ ma’ jaajtaki’. Tu ya’alob k’áaxo’obe’ jatsa’an ti’al u yantal tu’ux u kajtal wíinik. Ka’aj ts’o’ok u beeta’al le je’elo’, k’áaxo’obe’ xma’ bo’olil úuchik u ch’a’abal tumen jejeláas mola’ayo’ob nuupul yéetel le meyajnáalo’obo’, tumen tu ye’esajo’ob ju’uno’ob ma’ jaatako’obi’, ts’o’okole’ múuch’tambalo’obe’ jeets’a’anilo’ob ka’aj beetchajo’obi’.

 

En español: ''Mafia inmobiliaria'' se apropió de terrenos en playa de Yucatán

 

Te’e ju’uno’ob e’esabe’, ku chíikpajal u k’aaba’ máaxo’ob jo’olbesik le ba’ax ku beeta’alo’, ichilo’obe’ ti’ yaan máax táan ka’ach u beetik priístail jo’olpóop (2015-2018), Julio Abraham Villanueva Rivero, yéetel Mario Xavier Peraza Ramírez, máax jo’olbes u kataastroil péetlu’um ichil octubre 2015 tak junio 2016. 

Tu óofisinail Peraza ja’ajatsa’ab le k’áaxo’, ts’o’okole’ máansa’ab “xma’ bo’olil” bin, beey chíikpaja’an ti’ reportees beeta’ab Fiscalía Especializada ti’al Combate a la Corrupción, mola’ay jts’a’ab meyaj ka’alikil táan u jala’achil Zapata Bello.

Beey túuno’, ka’alikil táan u beetik u jo’olpóopil Dzilam de Bravo, Villanueva Rivero yéetel u ajmeyajo’obe’ tu ch’a’ajo’ob xma’ bo’olile’ 16 u p’éel k’áaxo’ob. Beyxan, ka’alikil táan u meyajo’obe’ tu táakbeso’ob Registro Público de la Propiedad (RPP) le 35 k’áaxo’ob jts’a’ab bin tak yéetel u ju’unil tumen le máax meyajnaj táanil ti’o’, priísta Pedro Jesús Castillo Reyes, tumen láayli’ beey chíika’an tu ju’unilo’ob RPP Yucatán.

Chéen beyo’, tak ka’aj jets’a’abe’ k’áaxo’obe’ u ti’al le máako’oba’. Tu k’iinil 28 ti’ diciembre 2013 yéetel 25 ti’ agosto 2015, jets’a’ab tumen juntúul j-éescribano, ba’ale’ te’e k’iino’obo’ ma’ táakbesa’ab RPP. Lelo’ beeta’ab ka’aj tu beetaj u jo’olpóopol Villanueva Rivero. Ichil le ju’uno’obo’ ku chíikpajale’, k’áaxo’obe’ ti’al DDA Proyectos del Sureste yéetel Uredi, jo’olbesa’an legaalmentée tumen Julio Presuel Moreno, máax jach nuupul yéetel Peraza Ramírez. Le mola’ayo’ tu k’amaj 19 k’áaxo’ob tu kaajil Dzilam. Beyxan Mayan Woods, u ti’al José Luis González González yéetel Claudia Rebeca Ordaz Ortiz, máaxo’ob tu k’amajo’ob 783 meetros k’áax te’e jáal ja’o’, ichil uláak’o’ob.

Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan