de

del

Ti’ le k’iino’ob áalkabnaja’an ti’ le 2022a’ ts’o’ok kex 23 u túul ko’olel kíinsa’an tu petenil Yucatán

Durante 2022 se han registrado 23 presuntos feminicidios en la península de Yucatán
Foto: Rodrigo Díaz Guzmán

Ichil le beyka’aj ts’o’ok u yáalkab ti’ u ja’abil 2022e’, tak tu ts’ook xaak’al beeta’ab tu winalil septiembree’, ila’abe’ ts’o’ok u kíinsa’al kex 23 u túul ko’olel tu lu’umil Quintana Roo, Kaanpech yéetel Yucatán, beey úuchik u chíikpajal ti’ xookil beeta’an tumen Secretariado Ejecutivo del Sistema Nacional de Seguridad Pública (SESNSP).  

A’alabe’, tu lu’umilo’ob Kaanpech yéetel Quintana Rooe’ ts’o’ok u yantal a lajuntúul ko’olel kíinsa’an, yéetel Yucatáne’ óoxtúul.
Tu lu’umilo’ob Kaanpech yéetel Quintana Roo ku yantal u jach ka’anal xookil u kíinsa’al ko’olel kéen ke’etek yéetel lalaj 100 mil kajnáalo’ob ichil tuláakal u noj lu’umil México; Yucatáne’ leti’e’ tu’ux jach p’íit u xookil yaan; xoka’an .26 yóok’ol lalaj 100 mil kajnáalo’ob.

 

En español: Durante 2022 se han registrado 23 presuntos feminicidios en la península de Yucatán 

 

Beey túuno’, u lu’umil Kaanpeche’, u kamp’éel lu’umil ichil tuláakal México tu’ux asab ka’anal u xookil ko’olel ku kíinsa’al, tumen k’ucha’an 1.91 yóok’ol lalaj 100 mil kajnáalo’ob.

Láayli’ ti’ le xookila’, ba’ale’ u lu’umil Quintana Rooe’ u lajka’ap’éel lu’umil tumen 1.12 u túul ko’olel ku kíinsa’al yóok’ol lalaj 100 mil kajnáalo’ob.
SESNSP tu chíikbesaje’, yaan u méek’tankaajilo’ob Kaanpech yéetel Quintana Roo táakbesa’anob ichil u tsoolil le 100 méek’tankaajo’ob tu’ux asab ya’ab u kíinsa’al ko’olel ichil tuláakal México. 

Ichil u méek’tankaajilo’ob Kaanpeche’ ti’ yaan: Candelaria, tu’ux kíinsa’an óoxtúul ko’olel; Carmene’, ka’atúul; Kaanpech (noj kaaj), kantúul, yéetel Quintana Rooe’, Benito Juárez, waktúul kíinsa’ani’.
Beey túuno’, tu petenil Yucatáne’, ts’o’ok u xoka’al, ichil enero tak septiembre ti’ u ja’abil 2022e’, 35 u túul ko’olel tukulta’an kíinsa’an.

Ichil túun u xookil ba’ax jatsa’an beey homicidio culposo, tu petenil Yucatáne’ k’ucha’an tak 176 u túul máak, ichil tuláakal le petenila’: Yucatáne’ xoka’an 32, Kaanpeche’ 18 yéetel Quintana Rooe’ 126.

Le ku k’aaba’tik homicidio culposo, leti’ kéen kíimik wa máax tumen yanchaj áaxidentée wa le ma’ yáax tukulta’ab bix kun beetbilo’, tumen ma’ jets’a’ab ba’al je’el bix unaje’. Le k’ajóolta’an beey homicidio doloso leti’e’ kéen kíinsa’ak máak ba’ale’ yáax tukulta’an bix kun beetbil.

Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan