Ka’aj je’ets’ mina’an u si’ipil ko’olel kéen u yéens paal tu péetlu’umil Quintana Rooe’ ts’o’ok u ka’atéenchajal le beyka’aj ko’olel ku láak’inta’al ti’al u beetik. Le je’ela’ ku yáantaj tumen mina’an sajbe’entsil ti’al u kuxtal máax beetik, beey tu ya’alaj Mónica Fernández, máax ka’ansik máak ti’al u beeta’al le láak’inajo’.
“Chíika’an ya’anchajij, maanal ka’atéen ti’ le yaan ka’ach ti’ jump’éel winal. Tu k’iinil 23 ti’ octubre ka’aj jets’a’ab mina’an u si’ipil u yéensa’al paal tak walkil noviembrea’ ts’o’ok u ts’aatáanta’al kex 15 u túul ko’olel ti’al u yéensik u paalil; ka’ache’ chéen ichil kantúul wa waktúul yaan ti’ jump’éel winal”, tu ya’alaj.
U ya’abil máaxo’ob ku taale’, u kajnáalilo’ob Playa del Carmen, ba’ale’ yaan xan láak’inta’an ku taal Cancún, Cozumel, Bacalar yéetel Tulum, ts’o’okole’ wa táanxel tu’ux u taalo’obe’, ku yila’al máax te’e baantao’ ti’al u láak’inajo’.
Le je’ela’ ku ye’esik táanili’ u k’a’abéetkunsa’al áantaj tumen ko’olel, tu ya’alaj. Tuláakal máaxo’ob ma’ táan ka’ach u k’áatiko’ob láak’inaje’ míin kex ma’ jach patale’ ba’ale’ yaan tu’ux ku kaxtiko’obi’, chéen ba’axe’ lelo’ sajbe’entsil u ti’alob.
Walkila’, tu ya’alaj Mónica Fernández, ko’olel jets’ik ba’ax u k’áate’ táan u beetik ba’ale’ u yojel ma’ sajbe’entsil u p’áatal u kuxtalo’obi’, ts’o’okole’ ma’ xan táan u yantal si’ipil tu yóok’olo’obi’.
Ko’olele’ ku kaxtik uláak’ ko’olel láak’intik yóok’lal jejeláas ba’alo’ob: yáaxe’ ti’al u tsola’al tu beel jayp’éel ba’alo’ob yóok’lal ba’ax kéen u beeto’ob, le beetik u láak’inta’alo’obe’ jach k’a’anan tumen tak kéen ts’o’okoke’ leti’ kéen p’ata’ak, ts’o’okole’ k’a’abéet u tsola’al tu beel bix kéen béeykunsa’ak u ts’a’abal u ts’aak, tumen kex bejla’a mina’an u si’ipil u beeta’ale’, óol talam u yantal ti’ máak u ts’aakil.
“Wa ka bin tu jump’éel farmaasya ti’al u k’áatik u ts’aakile’, ma’ tu ko’onol tech, kex tumen unaj u beeta’al tumen ma’ k’a’abéet u reseetail ti’al u ma’anal. Le beetike’ ichil láak’inaj ku beeta’ale’ ku ts’o’olol tu’uxi’, yéetel bix unaj u beetik ko’olel ti’al ka ts’a’abak ti’”, tu ya’alaj.
Kéen ts’o’okok le je’elo’, tu ya’alaj Fernández, u tuukulile’ ka béeyak u beeta’al xan ti’ seentros de salud yaan tu péetlu’umil Quintana Roo, ti’al u yantal u kúuchil u yéensa’al paal; ti’al u beeta’al yéetel ts’aak, wa ti’ le uláak’ ka’ap’éel bix u beeta’al, AMEU (Aspiración Manual Endouterina) wa legrado.
Tuláakal u ko’olelilo’ob Quintana Roo bíin u k’a’abéetkuns u yéensa’al paale’, ku béeytal u náats’al yiknal, beyxan wa u k’áat u yojéelt ko’olel wa ba’axe’ ku páajtal u túuxta’al ts’íib ti’ u Facebookil Siempre Unidas.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
