Raquel Lobatón Shabot, juntúul xnutriologáa máax ma’ u jets’maj u meyaj ti’ u aalil máak yéetel ma’ tu k’a’anankúunsik diietase’, tu tsolaj tuukul táakmuk’tik dieetase’ chéen junjaats tuukul mu’uk’ankúunsa’an tu’ux ku ya’alale’ u bek’echil máake’ leti’ e’esik toj óolal.
“Ma’ jaaji’, u bek’echil máake’ ma’ u k’áat u ya’al wa tooj u yóol máak, mix xan u polokil jets’ik wa k’oja’an; k t’aan yóok’lal dieetas (le ku beeta’al ti’al u yéensik u aalil máak) tumen, yáaxe’ mix táan u meyaj tu beel, ts’o’okole’ ku loobiltik máak”.
Tu tsikbaltaje’, u 95 por siientoil máaxo’ob beetik diieta ti’al u yéensik u aalile’, ku ka’a na’aksik tu jo’oloj jump’éel wa tak jo’op’éel ja’ab, ts’o’okole’ yaan xan le ku na’aksik, ba’ale’ku asab aaltal ti’ le beyka’aj béeychaj u yéensik ka’acho’. “Wa tumen uts u beeta’al diietae’, míin bejla’a’ je’el u chukik ti’al u beetik máak chéen juntéen ti’ u kuxtal”.
En español: Cultura antidietas, forma de reconectar con señales de hambre y saciedad: Nutrióloga
Tu ya’alaje’, le diietas ku beeta’al tu’ux ku tse’elel ya’abach ba’al u jaanta’ale’ ma’ tu meyajo’ob tu beel tumen ku beetik u p’íitkunsik u jaantik máak le beyka’aj ba’al k’a’abéet ti’al u tséentikubáaj, ts’o’okole’ le je’elo’ ku p’áatale’ ma’ uts ti’al u kuxtal máaki’.
Kéex ch’éenek túun u beeta’al diietase’, tu ya’alaj, wíinkilale’ ku ka’a ch’a’ik u aalil suuka’an u yantal ti’ob, ts’o’okole’ wa ma’e’, ku píitmáansik, “tumen wíinkilale’ ku kaxtik bix u kaláantikubáaj ti’ le ba’ax ku luk’sa’al ti’; leti’e’ ma’ táan u na’atik bix u chíimpolta’al ba’ax jats’uts yéetel ba’ax ma’; ma’ tu na’atik u jela’anil ichil wi’ij ku yu’ubik máak tumen leti’ óotik, yéetel u jach wi’ijil wíinik”.
U ka’a na’atik u wíinkilal máak bix u wi’ijtal yéetel bix u na’ajtale’, ma’ jump’éelili’ bix u yúuchuli’, ba’ale’ yáax ba’ax k’a’abéete’, leti’ u p’a’atal paachil le diietaso’ yéetel u cha’ak máak u jaantik le ba’ax u k’áate’, tu tsijbaltaj. “U tuukulile’ leti’e’ ka ch’e’enek u beeta’al dieta, tumen wíinike’, kéen síijke’, ku na’atik bix u wi’ijtal yéetel bix u na’ajtal; kéen síijko’one’ k-ojel bix kts’áak u xuul, beyxan k-ojel bix kjets’ ba’ax ken k jaantej”.
Kéen u na’at wíinik kex jujump’íitile’, ku káajal xan u jets’ik ba’ax ma’ uts u jaantiki’. Leti’ u seen beeta’al le diietas ba’ax beetik u ch’éenel kna’atik u chíikulal janal [...] tumen kéen káajak a beetik diietae’ ku beeta’al a tuklik ma’ unaj u chíimpoltik a wi’ijil”.
Le viernes 12 ku taala’, yaan u tse’ek yéetel ka’atúul u yéet meyajo’ob Gina Salame beyxan Ilana Borovoy, tu kúuchil Universidad Anáhuac Mayab, ti’al beyo’ u chíikbesik jayp’éel ba’alo’ob ma’ no’oja’an jets’a’anil yóok’lal u polokil wíinik. Ti’al u béeytal u ts’íibik u k’aaba’ máak ti’al u yu’ubik le tsikbalo’, ku páajtal u yokol ti’ le kúuchil Interneta’: forms.gle/JTPqL4oDToDNxDWw8
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
