"Táan kch’a’ak u t’aanil ti’al ktáakbesik tuláakal u k’áaxilo’ob Fonatur, ichil le k’áaxo’ob kaláanta’ano’obo’, tumen ts’o’ok u chan máan k’iin ch’a’abako’ob ti’al u beeta’al ba’alo’ob ma’ no’ojantako’ob (ichil le mola’ayo’)”, beey tu ya’alaj u jala’achil u noj lu’umil México, Andrés Manuel López Obrador, ichil tse’ek suuka’an u beetk tu ja’atskabil k’iin le martes máanika’.
U jach k’a’anan ba’ax ku tukulta’al u beeta’al tumen Fondo Nacional de Fomento al Turismo (Fonatur) ti’ kun ts’a’abil tu kaajil Cancún, tumen ti’ kun éets’el u yáax kúuchil Centro Integralmente Planeado ichil tuláakal u noj lu’umil México, tumen kex u ya’abil k’áax kaláanta’al te’elo’ ts’o’ok u ko’onole’ láayli’ yaan jayxéet’ p’aatali’, yéetel leti’ le je’elo’ob kun táakbesbil ichil ba’ax táant u jets’a’al tumen jala’ach. Jala’ache’, tu ya’alaj ts’o’ok tak u mokts’íibtik.
En español: Reservas territoriales de Fonatur serán áreas naturales protegidas, anuncia AMLO
“Ts’o’ok u ch’a’abal k’áaxo’ob yéetel kúuchilo’ob, tumen le je’elo’obo’ u ba’alumbáaj kaaj, ma’ k k’áat ka úuchuk ba’al beyo’, ts’o’okole’ taak kkaláantik le ba’alo’oba’ tumen wa ma’e’ yaan u yóota’al ch’a’abil tumen Fonatur; yaan ba’alob jach yaj óol bix ucha’anil, tumen yaan k’iine’ ku majáanta’al tak u préesidensial naajil Cancún, tene’ mix tech in k’a’abéetkunsik… ku majáanta’al ka’ach ti’al u beeta’al k’iimbesajo’ob, yéetel ku k’ubul tu k’ab fúunsyonaro’ob”, tu ya’alaj jala’ach.
U majáanta’al le présidensial yaan tu kaajil Cancún, ku k’a’ayta’al ka’ach ich Booking yéetel Airbnb tumen u meyajnáalil Fonatur yaan ka’ach te’elo’, Raúl Bermúdez, le beetik tse’el meyaj ti’ tu ja’abil 2021. Jala’ache’ tu ch’a’achibtaj uláak’ ba’alo’ob ucha’an, je’el bix k’áax mana’ab tumen máax tu beetaj u jala’achil Sinaloa Antonio Toledo, tu kaajil Playa Espíritu, tu’ux tu bo’otaj 120 miyoonesil dolarées yóok’lal.
Beey túuno’, tu ts’ooke’, tu ya’alaj, yan kex 15 mil ektaareasil k’áax ichil tuláakal u noj lu’umil México, tu péetlu’umilo’ob Baja California Sur, Sinaloa, Oaxaca, Nayarit yéetel Quintana Roo láayli’ p’aatal tu k’ab Fonatur. Ba’ale’ ti’ le u ts’ook lu’uma’ u ya’abil k’áaxo’obe’ ts’o’ok u ko’onol, yéetel kex beyo’ “tuláakal ba’ax láayli’ p’aatal Cancúne’ yaan u yila’al bix u kaláanta’al”.
Tu tsolaje’ yaan tu’uxe’ beeta’an najo’ob tu’ux eets’el múuch’kajtalo’ob yéetel tak u kúuchil u báata’al golf, tu’ux asab ko’oj u jóok’ol ti’ Fonatur u kaláantik, keetel yéetel le bajux ku bo’ota’al ti‘ kéen majáanta’ak. “U balile’ ka ts’a’abak u p’iis ba’ax ku yúuchul, to’one’ ma’ táan kcha’ak u beeta’al ba’ax ma’ no’oja’an yéeteli’. Le beetik (u suta’alo’ob) kaláanta’an k’áaxo’obe’ yaan u sutik ti’ le noj lu’uma’, yaan u suut ti’ kaaj”, tu ya’alaj López Obrador.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
