Le beyka’aj saargasóo ts’o’ok u luk’sa’al, ichil u winalil enero yéetel febrero ti’ le ja’abil 2023a’, tu jáal ja’ilo’ob Tulume’, ta’aytak u chukik óoli’ le miil tóoneledaso’. Le je’ela’ ku píitmáansik le 284 u p’éel tóoneladasil mola’ab tu yáax ka’ap’éel winalo’ob u ja’abil 2022, beey úuchik u ya’alal tumen Dirección Municipal de la Zona Federal Marítimo Terrestre (Zofemat).
Ichil ba’ax jts’a’ab k’ajóoltbil tumen mola’aye’, tu winalil eneroe’ luk’sa’ab óoli’ kex 234 u tóoneladasil le tu’ le’obo’, yéetel uláak’ kex 730 tóoneladas ti’ le febrero máanika’.
Beey túuno’, jts’a’ab k’ajóotlbile’, meyaj ku beetik mola’ay ti’al u máan u monla’antal saargasoe’ suuka’an u beeta’al tu jáal ja’ilo’ob Mezzanine, Maya, Pescadores yéetel Santa Fe, ichil Parque Nacional del Jaguar yéetel Punta Piedra, tu baantail tu’ux yaan le otelo’obo’.
Beyxan, Zofemate’ tu tu ya’alaje’, tu winalil marzoe’ yaan u piimtal u kóojol le xíiwa’, tumen beey táan u bin u chíikpajal ti’ móonitoreo sáatelital ku múul beeta’al tumen Universidad del Sur de la Florida, beyxan Oficina Nacional de Administración Oceánica y Atmosférica (NOAA) yéetel Administración Nacional de Aeronáutica y el Espacio (NASA).
Ichil túun ba’ax ojéela’an tumen Zofemate’, máaxo’ob ku meyajo’ob te’elo’, tu molo’ob 282 u p’éel u tóoneleadasil sargaasóo ichil enero yéetel marzo ti’ u ja’abil 2021, ka’alikil ti’ le yáax óoxp’éel winalo’ob ti’ u ja’abil 2022e’, mola’ab 404 tóoneladas, ts’o’okole’ le je’ela’ ku chíikbesik túune’, te’e ja’aba’ yaan u k’uchul uláak’ ya’abach sargaasóo te’e jáal ja’o’.
K’a’anan túun u k’a’ajsale’ Melitón González Pérez, máax jo’olbesik Zona Federal Marítimo Terrestre (Zofemat) Tulum, tu ya’alajo’obe’ ts’o’ok u tukultiko’ob ba’ax kéen u beeto’ob yéetel bix kéen u luk’so’ob le xíiwa’, ba’ale’ tu’ux ka kaláanta’ak xan meyaj ku beeta’al ti’al u k’a’amal xíinximbal máako’ob.
Tu k’a’ajsaje’, ts’o’ok xan u beeta’al jump’éel múuch’tambal yéetel u yóox jaats meyajil jala’ach ti’al u beeta’al múul meyajo’ob tu táan le xtu’ xíiwa’, tumen leti’e’ féederal jala’ach máax kun ts’áak u k’atbeelil, yaan u chowaktal 2.4 kiloometróos tu jáal ja’ilo’ob Parque Nacional.
En español: Van cerca de mil toneladas de sargazo en Tulum en 2023
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan